Abu Abdulah Džafer ibn Muahamed Rudaki je u svoje vrijeme bio poznat kao Adem pjesnika ili Učitelj pjesnika i smatra se jednim od prvih velikih književnih genija modernog perzijskog jezika.
Rođen je u planinskom selu Rudek u blizini Semerkanda koji se nalazi u Pendžikentskom području današnjeg Tadžikistana. Po nekim znacima u njegovoj poeziji, kao i u poeziji pjesnika poslije njega, godina pjesnikovog rođenja je negdje između 855. i 860. godine dok se njegova smrt veže za 940. godinu.
O školovanju Rudekija ima malo podataka. Historičar i filolog Muhamed Ufi piše:
“Bio je tako oštrouman i razuman da je u osmoj godini naučio napamet čitav Kur’an, a naučio je čitati i počeo pjevati pjesme i izrekao je konciznih misli, tako da ga je narod dobro primio, pa je postao bogat. Svevišnji Gospod mu je bio podario lijep i privlačan glas i zbog toga se počeo baviti muzikom i od Ebul-Abeka Bahtijara, koji je bio majstor u tome naučio je svirati berbat (vrsta laute) i u tome je postao vješt. O njemu je glas stigao na sve strane i emir Nasr ben Ahmed Samani, koji je bio emir u Horasanu doveo ga je kod sebe, i njegovi poslovi krenuli su nabolje”.
Sve do pojave opširnije monografije o Rudekiju, koju je napisao iranski historičar književnosti Seid Nefisi, smatralo se da je Rudeki rođen slijep. Međutim, Nefisi je na osnovu dokumenata i analize njuegovih stihova utvrdio da je Rudeki imao vid, ali da je pri kraju života oslijepljen.
O broju stihova koje je napisao Rudeki, ne postoji jedinstveno mišljenje, pošto nije sačuvano sve ono što je napisao. Nefisi je do sada našao po raznim zbirkama i nabrojao svega 804 stiha od Rudekija i to 362 stiha iz kasida, 64 stiha rubaija, 224 stiha raznih lirskih stihova i 154 stiha poema.
Jezik Rudekija za njegovo vrijeme bio je dosta jednostavan i jasan. On vrlo malo upotrebljava arapskih riječi, a vrlo često upotrebljava obične riječi iz svakidašnjeg života. On je i leksikom i melodijom svoje poezije nastojao da se približi narodnoj poeziji. Rudekijevo književno nadahnuće raslo je obogaćivalo se na narodnim izvorima njegovog zavičaja. Dosta se koristio narodnim izrekama i poslovicama. Stihovi su mu jednostavni, ali istovremeno sažeti i na visokom umjetničkom nivou. Lišeni su izvještačenosti svojstvene drugim pjesnicima. Srednovjekovni teoretičari stiha prozvali su njegovu poeziju nedostupnom lahkoćom. Može se reći, uz svu oskudnost i ograničenost sačuvanog materijala Rudekijevog stvaralaštva, da je on bio veliki umjetnik riječi, kao i muzike, koji je za duže vrijeme trasirao i odredio pravac razvoja poezije u Iranu i Srednjoj Aziji.
Iz Rudakijeve poezije:
زندگانی چه کوته و چه دراز نه به آخر بمرد باید باز؟
خواهی اندر عنا و شدت زی خواهی اندر امان به نعمت و ناز
این همه روز مرگ یکسانند نشناسی ز یک دگرشان باز
“Život kratak ili dug, nije vječan, najzad umrijeti se mora.
Da li ćeš živjeti u stradanju i bijedi ili ćeš živjeti u sigurnosti i blagostanju,
na dan smrti sve je isto, ne raspoznaje se jedno od drugog.
(Historija perzijske književnosti, dr. Bećir Džaka)
