Iranska ekonomija je do skoro bila potpuno zavisna od naftnih prihoda. Pobjedom Islamske revolucije, a posebno završetkom osmogodišnjeg nametnutog rata sa Irakom, više pažnje je poklonjeno izvozu ne-naftnih proizvoda. U novije vrijeme mnoge grane industrije su doživjele afirmaciju što je smanjilo potrošnju strane valute na ovom sektoru, omogućivši da se naftnim prihodima ojača ekonomija i razvojni program. Okosnica iranske ekonomije je petrohemijska industrija, kompleksi čelika i bakra su baza nacionalne industrije, zatim proizvodnja tepiha, ručni radovi, poljoprivredni proizvodi kao sušeno voće i ostale namirnice. Osim toga, postoje fabrike u kojima se proizvode automobili, traktori i ostala mašinerija.
Uopšte gledano, program iranskog petogodišnjeg plana usmjeren je na razvoj poljoprivredne industrije. Dio agrikulture u nacionalnom gros proizvodu je u usponu. Platežno sredstvo u Iranu je rial. Sva mjerenja u Iranu usklađena su sa međunarodnim sistemom mjera. Ono što se pominjalo kao ekonomska transformacija u vrijeme pahlavijevskog režima u Iranu, prema mišljenju većine analitičara iranskog pitanja nije bilo ništa više od napuštanja prirodnog procesa usavršavanja ekonomije i snažna zavisnost od strane ekonomije. Nafta, kao i ostali elementi državne ekonomije, nisu imali neophodnu usaglašenost i ekonomski kapacitet nije korišten u pravcu odgovaranja na razvoj ostalih dijelova ekonomije. Ubrzo nakon pobjede Islamske revolucije, iako se insistiralo na sopstvenim ekonomskim potencijalima, a posebno na razvoju poljoprivrednog segmenta, započeo je osmogodišnji rat i nastupile su ekonomske sankcije, pa je opšti proces razvoja zaustavljen i ekonomija se stavila u službu rata. Veći broj industrijskih grana, a posebno naftna, pretpjele su velika ratna razaranja, dok su neke druge usljed nedostatka osnovnih sirovina i ulaganja prestale sa radom. Ovo je, pored ogromnih troškova rata, uzrokovalo da se u periodu od osam godina izgubi prilika za ekonomski razvoj.
Prestankom rata počela je obnova svih vidova ekonomije i uslijedila je značajna i pozitivna transformacija. Transformacija obuhvata izgradnju uništene industrije, maksimalnu upotrebu kapaciteta postojeće industrije, ponovnu izgradnju i stvaranje infrastrukture, otklanjanje potreba za uvoznim proizvodima i proizvodnju istih u državi, upravljanje industrijskim kretanjima posredstvom iranskih stručnjaka.
Glavni iranski trgovački partneri su: Kina, Njemačka, Južna Koreja, Francuska, Japan, Rusija i Italija. Od kraja 1990-ih, Iran je povećao trgovinsku saradnju s drugim zemljama u razvoju, kao što su: Sirija, Indija, Kuba, Venecuela i JAR. Iran očekuje da će privući investitore smanjenjem ograničenja na uvoz, te otvaranjem slobodnih trgovinskih zona, kao npr. one u Čabaharu i na ostrvu Kišu.
Prema Međunarodnom monetarnom fondu (MMF), privreda Irana je proteklih godina prošla kroz izrazit razvojni proces i dostigla rang najrazvijenijih svjetskih privreda. Iranski bruto domaći proizvod, na osnovu kupovne moći u 1980. godini, iznosio je 114 milijardi dolara, da bi u 2011. godini dostigao 930 milijardi dolara.
Iran je 1980. godine bio 21. najveća ekonomija u svijetu, a 2011. se popeo na 17 mjesto. U tom periodu Iran je iza sebe ostavio četiri zemlje – Saudijsku Arabiju, Poljsku, Australiju i Argentinu.
Globalno gledano, iranske glavne proizvodne industrije su proizvodnja automobila i transportnih vozila, građevinskih materijala, kućnih aparata, prehrambenih i poljoprivrednih proizvoda, naoružanja, lijekova, informacionih tehnologija, energije i petrohemije.
Industrija
Petrohemijska industrija
Petrohemijska industrija u Iranu utemeljena je 1958. Od osnivanja pa do 1978. uloženo je oko 2,4 milijarde dolara.
Iako je u svijetu petrohemijska industrija imala visoku stopu razvoja Iran je opravdano zaostajao usljed neraspolaganja stručnim znanjem. Kasnije je usljed rata, takođe, došlo do zastoja, jer se većina postrojenja nalazila u zoni ratnih dejstava ili je bila predmet napada, kada je njihova proizvodnja bila na minimumu. U tom periodu je, takođe, došlo do obustavljanja radova na petrohemijskom kompleksu Bandar Imam. I pored svega toga, u takvim uslovima, sa ekonomskim sankcijama i ratnim teškoćama neki projekti su uspješno privedeni kraju, kao što je projekat širenja petrohemijske industrije u gradu Širazu.
Period 1988-1996 označava procvat petrohemijske industrije Irana. U tom periodu uloženo je 8.761 milijardi riala za izvršenje projekata u oblasti petrohemije, a vrijednost petrohemijske proizvodnje dostigla je više od 5.020 milijardi riala, tako da se predviđa da će investiranje u petrohemijsku industriju u drugom planu porasti za 900 milijardi riala.
Rudarsko-metalurška industrija
Može se reći da je rudarstvo u Iranu srednje razvijeno. Uprkos tome, Iran spada među najvažnije proizvođače ruda i minerala u svijetu, i nalazi se među 15 vodećih mineralima bogatih zemalja, sa oko 68 vrsta minerala, 37 milijardi tona potvrđenih rezervi i više od 57 milijardi tona potencijalnih akumulacija.
Proizvodnja ruda i minerala doprinosi bruto društvenom proizvodu zemlje (BDP) sa samo 0,6 odsto. Kada se na to dodaju i druge srodne industrije, ova cifra, prema podacima iz 2005. godine, iznosi tek 4 odsto. Mnogi faktori su doprinijeli takvoj situaciji, između ostalog nepravedne sankcije, nedostatak odgovarajuće infrastrukture, zakonske barijere, teškoće u istraživanju, i slično.
Najvažniji rudnici u Iranu su rudnici uglja, metala, pijeska i šljunka, hemijskih minerala i soli. Pokrajina Khorassan prednjači sa najvećim brojem aktivnih rudnika i nalazišta u Iranu. Ostale velike naslage ruda i minerala koje uglavnom ostaju neeksploatisane su cink (gde je Iran prvi u svijetu po količinama naslaga), bakar (drugi u svijetu), gvožđe (deveti u svijetu), uranijum (deseti u svijetu) i voda (jedanaesti u svijetu).
Iran posjeduje 35 milijardi tona poznatih mineralnih rezervi i 22 milijarde tona vjerovatnih rezervi čija vrijednost iznosi 770 milijardi dolara i spada u grupu deset istaknutih zemalja svijeta u pogledu raznovrsnosti i obima mineralnih rezervi.
Islamska Republika Iran pozicionirana je u rasponu od prvog do jedanaestog mjesta u svijetu po rezervama gvožđa, bakra, uranijuma i nekih minerala koji su značajni za razne industrijske grane.
Jedan od važnih energetskih izvora u Iranu je ugalj, čije ukupne procenjene rezerve iznose oko 512 miliona tona. Preko 50 odsto ukupnih rezervi uglja je po sastavu visokokaloričan. Pored uglja, Iran spada u grupu najvećih svjetskih proizvođača gvozdene rude, bakra i čelika. U proizvodnji bakra (u zemlji postoji 100 poznatih rudnika bakra) Iran je na sedmom, cementa na devetom, a čelika na sedamnaestom mjestu u svijetu.
Prema aktuelnom Zakonu o rudarstvu, određene su četiri glavne kategorije mineralnih resursa u Iranu. U prvu grupu spadaju krečni kamen, gips, kamena so, građevinski kamen i šljunak. Drugu grupu čine rude gvožđa, magnezijum, zlato, srebro, kalaj, hrom, cink, bakar, fosfati, nitrati, sumpor, alkalin, kalin, boksit, kvarc, industrijska glina, ukrasni kamen, razne vrste uglja, kao i dragocjeni kamen, uključujući dijamante, rubin, smaragd i tirkiz. Treću grupu sačinjavaju nafta, gas, bitumen i naftni škriljci. Četvrta grupa obuhvata radioaktivni materijal.
Zanimljivo je napomenuti da Iran sa oko 1% svjetske populacije posjeduje više od 7% ukupnih svjetskih mineralnih rezervi.
Proizvodnja čelika
Proizvodnja čelika u Iranu je takođe drastično porasla. Godine 1979. je iznosila samo 370.000 tona sirovog čelika, a 2009. godine preko 10 miliona tona.
Svjetsko udruženje za čelik (WSA) objavilo je da je u martu 2011. godine u Iranu proizvedeno 1.170.000 tona sirovog čelika, što je u odnosu na mart 2010. godine rast od 2,25%. Sa proizvodnjom od 12 miliona tona sirovog čelika Iran se kotirao na 17. mjesto u svijetu i drugo na Bliskom istoku, iza Turske. Na azijskom kontinentu, Iran je poslije Kine, Japana, Indije, Južne Koreje, Turske i Tajvana rangiran na sedmo mjesto. Iran je jedna od malobrojnih zemalja koja posjeduje neophodne kapacitete za ekonomsku proizvodnju sirovog čelika, kao što su prirodni gas, rude gvožđa, ugalj, struja i voda.
U Iranu se realizuje 18 od ukupno 37 projekata vezano za čelik u regionu Bliskog istoka. Iran je jedina zemlja u ovom regionu koja ne zavisi od uvoza gvozdene rude, budući da posjeduje dovoljno rezervi ove rude koju može da koristi u proizvodnji sirovog čelika i dragocjene zalihe kvalitetnog uglja.
Energetika
Elektroprivreda
Iran je prva zemlja u regionu i 15. u svijetu (od 200 zemalja) po kapacitetu instalirane električne mreže, dok je u pogledu razvoja električne mreže treća zemlja u svijetu.
Iran je 2010. godine izvezao 6,7 milijardi kilovat sati električne energije, što predstavlja povećanje za 27 odsto. Godine 2008. Iran je u pogledu instaliranih kapaciteta u elektranama bio 17. zemlja u svijetu, da bi se 2010. godine našao na šesnaestom, a 2011. na 15. mjestu.
Iran se u tehnologiji izgradnje elektrana, nalazi na drugom mjestu u Aziji, iza Japana, dok je u pogledu proizvodnih kapaciteta odmah iza Kine.
Pored japanske kompanije NHI, koja spada u red vodećih svjetskih kompanija koje se bave projektovanjem i izgradnjom elektrana u Aziji, Iran, kako u izgradnji tako i po tehnološkom nivou elektrana, zauzima povlašteno mjesto. Tehnološki nivo iranskih elektrana viši je čak i od Indije, koja u ovoj oblasti ima šezdesetogodišnje iskustvo. Tehnološki nivo izgradnje elektrana u Iranu je iznad kineskog, mada proizvodni kapacitet kineskih elektrana iznosi oko 35 milijardi kilovat sati i veći je oko dva puta od iranskog, Iran u izgradnji elektrana zauzima peto mjesto u svijetu.
Hidroelektrane
Iran je trenutno na trećem mjestu u svijetu u izgradnji brana i u ovoj oblasti nema rivala u regionu. Iako je u prošlosti bio zavisan od drugih država, a više od 30 godina podvrgnut sankcijama, Iran je u ovom trenutku ipak na prvom mjestu u regionu i šesnaesti po proizvodnji električne energije.
Prije Islamske revolucije, u Iranu je bilo u upotrebi samo 26 brana. Poslije revolucije, do 2007. godine, broj brana je dostigao cifru od 522. Iran je ostvario samodovoljnost u izgradnji brana i sve faze, od projektovanja i nadzora, preko izgradnje i upravljanja, do funkcionisanja, obavljaju iranski inženjeri.
Predsjednik Međunarodne komisije za velike brane kaže da Iran spada u uspješne zemlje u izgradnji brana i da su aktivnosti u ovoj oblasti impozantne. Brana Karun 3 trenutno je najveća betonska brana u Iranu, sa jednom od najvećih hidroelektrana u zemlji.
Prije Islamske revolucije izgradnja velikih brana u Iranu (Zar, Karun I i Karadž) bila je povjerena strancima, a domaći stručnjaci su bili puki posmatrači njihove preduzimljivosti. Poslije revolucije i završetka nametnutog rata, iranski inženjeri su projektovali i izgradili 90 velikih brana u zemlji i nekoliko u drugim državama, kao što su Tadžikistan, Senegal i Mali.
Gasne elektrane
Iran je jedna od osam zemalja u svijetu koje proizvode gasne elektrane i u projektovanju, izgradnji, instaliranju i pokretanju elektrana koje rade na gas nalazi se u rangu se zemljama kao što su Amerika, Velika Britanija, Njemačka, Japan i Kina. Ranije su poslove u ovoj oblasti, od projektovanja do izgradnje i pokretanja, u Iranu obavljali strani stručnjaci i izvođači; sada sve faze izgradnje i puštanja u rad termo i hidroelektrana u zemlji obavljaju domaći inženjeri i stručnjaci. Osim u domaćim projektima, iranski inženjeri i stručnjaci angažovani su i u izgradnji elektrana u drugim zemljama, kao što su Oman, Irak i Sirija.
Geotermalni izvori energije
U Meškinšahru (pokrajina Ardebil), puštena je u pogon prva geotermalna turbina. Maksimalnim korišćenjem prve geotermalne elektrane na Bliskom istoku na nacionalnu mrežu biće priključeno 55 megavata električne energije. Za ove potrebe do sada je iskopano šest bušotina, sa maksimalnom dubinom od 3.200 metara. Regija Sabalan bogata je geotermalnim izvorima koji se, osim za pokretanje elektrana, mogu koristiti i kao veoma jeftino i čisto sredstvo u odgajanju stoke i živine, ribe, u navodnjavanju staklenika, u postrojenjima za prečišćavanje vode i u obezbeđivanju grijanja i tople vode. Preko energije dobijene od snage vjetra, ova pokrajina ima proizvodni kapacitet od 500 megavata električne energije.
Energija vjetra i vjetroelektrane
U svom izvještaju Svjetska asocijacije za energiju vjetra (Global Wind Energy Association) objavila je da je proizvodnja električne energije dobijene iz snage vjetra na Bliskom istoku i u Sjevernoj Africi tokom 2009. godine porasla za više od 38 procenata. Generalni sekretar ove Asocijacije, Stiv Sojer, smatra da je proces proizvodnje energije dobijene iz vjetra u ovom regionu u porastu i predviđa da će se isti trend nastaviti tokom narednih godina.
U posljednjih nekoliko godina, u zemljama Bliskog istoka i Sjeverne Afrike postignut je značajan napredak u oblasti iskorištenosti energije vjetra, koji je u zemljama kao što su Iran, Maroko, Egipat i Tunis bio izraženiji nego u drugim zemljama. U ove četiri zemlje pokrenuti su svi kapaciteti za proizvodnju struje u vjetroelektranama i predviđeno je da će se u njima udvostručiti stopa kapaciteta proizvodnje električne energije.
Sunčeva energija i solarne elektrane
Izgradnjom prve dvonamjenske solarne elektrane je elektroenergetskom sistemu Irana dodato 17 megavata električne energije. Elektrana u proizvodnji električne energije koristi dvije vrste energenata, alternativnu solarnu energiju i fosilnu energiju prirodnog gasa.
Eksploatacija prve solarne elektrane u regionu Bliskog istoka u Širazu, svrstava Iran u četvrtog posjednika solarne energije u svijetu. Prva solarna centrala u regionu izgrađena je uz veliki trud i zalaganje studenata sa Univerziteta Širaz.
Petrohemija
Nakon pobjede revolucije, u Iranu je zabilježen značajan razvoj u industriji nafte i gasa. Prije revolucije, rezerve nafte bile su 41 milijarda barela, da bi otkrićem novih nalazišta dostigle 138 milijardi barela, pa je Iran drugi proizvođač sirove nafte unutar OPEC-a.
Iran je trenutno druga zemlja na svijetu po rezervama prirodnog gasa. Nalazište gasa “Južni Pars” jedno je od najvećih nezavisnih izvora gasa na svijetu i u njemu se nalazi oko 8 procenata ukupnih globalnih rezervi gasa i oko 50 odsto poznatih rezervi gasa u Iranu.
Danas u Iranu postoji 37 petrohemijskih postrojenja, dok ih je prije revolucije bilo samo šest. Izgradnjom industrijskih petrohemijskih kompleksa u Marvdaštu, Harku, Širazu, Abadanu i drugim gradovima, Iran je u proizvodnji đubriva, sumpora, amonijaka, fosforne kiseline, amonijum-fosfata, polimernih i hemijskih materijala i raznih vrsta kiselina i sredstava za pranje, dostigao nivo samodovoljnosti, a mnoge od ovih proizvoda izvozi u inostranstvo. U Iranu se proizvodi 24 odsto petrohemijskih proizvoda na Bliskom istoku i 1,9 odsto globalne proizvodnje.
Zahvaljujući ogromnim rezervama nafte i gasa, jeftinoj energiji, blizini međunarodnim vodama i položaju u Perzijskom zaljevu, te jeftinoj radnoj snazi, povećan je stepen konkurentnosti petrohemijske industrije Irana. Obim petrohemijske proizvodnje u prva četiri mjeseca 2012. godine iznosio je 46 miliona tona, a izvezeno je više od 3,7 miliona tona petrohemijskih proizvoda, u vrijednosti od 5,3 milijardi dolara, a na domaćem tržištu je prodato 4,3 miliona tona raznih petrohemijskih proizvoda, u vrijednosti 36,878 milijardi rijala.
Građevinska industrija
U posljednjih nekoliko godina, građevinska industrija u Iranu doživljava procvat usljed povećanja nacionalnih i međunarodnih ulaganja u toj mjeri da trenutno prednjači u regionu Bliskog istoka. Podaci Centralne banke Irana pokazuju da 70 odsto Iranaca poseduje sopstvene kuće ili stanove, a da su istovremeno na finansijskom tržištu prisutne velike količine slobodnog novca koji se mahom ulaže na tržište nekretnina.
Godišnji promet u građevinskoj industriji iznosi čak 38,4 milijarde dolara. Sektor prometa nekretnina 2008. godine doprinijeo je bruto društvenom proizvodu (BDP) sa 5%. Statistički podaci za period od marta 2004. do marta 2005. godine pokazuju da je ukupan broj iranskih domaćinstava 15,1 miliona, dok je ukupan broj stambenih jedinica 13,5 miliona, što ukazuje na potrebu za još oko 5,1 miliona stambenih jedinica. Svake godine postoji potreba za 750.000 dodatnih stambenih jedinica budući da toliko mladih bračnih parova godišnje otpočne samostalan bračni život. Trenutno se svakoga dana izgradi 2.000 novih stambenih jedinica, no postoji potreba da se ta cifra poveća na 2.740 stambenih jedinica dnevno.
Pored toga, s građevinskog aspekta gledano, Iran ima nepovoljan geografski položaj jer se nalazi na seizmički izuzetno aktivnom području, te je pored gradnje stabilnih novih objekata nepohodna i rekonstrukcija i sanacija postojećih stambenih objekata. Restauracija starih objekata takođe je jedan od prioriteta Vlade Irana. Procjene pokazuju da bi za obnovu 14.000 m² starih zgrada u kritičnom stanju u narednih 10 godina bilo potrebno izdvojiti oko 143 milijarde dolara. Ulaganja u restauraciju starih objekata širom zemlje povećana su sa 3,3 milijarde dolara u 2009. na 6,3 milijarde u 2010. godini. Još jedan put za obnovu u svjetlu novih reformi energetskih subvencija jeste da se restaurirani objekti, kao i novogradnja, učine energetski efikasnijim u smislu grijanja i potrošnje energije.
Iran je preduzeo važne korake u projektovanju i izgradnji velikih građevinskih objekata. O tome najupečatljivije svedoči četvrti po visini svjetski toranj “Milad” (435 metara), u Teheranu, koji su u potpunosti projektovali i izgradili iranski stručnjaci.
Proizvodnja cementa
Prema svjetskoj klasifikaciji proizvođača cementa, Iran trenutno dijeli 6. mjesto sa Rusijom, što predstavlja skok za dva mjesta u odnosu na 2010. godinu, kada je dijelio 8. mjesto sa Vijetnamom. U periodu od marta 2011. do marta 2012. godine Iran je izvezao preko 9,3 miliona tona cementa, što predstavlja povećanje od 17 odsto u odnosu na isti period prethodne godine. Iranski ministar industrije, trgovine i ruda, Mahdi Gazanfari, kaže da je godišnji kapacitet Irana u proizvodnji cementa 74 miliona tona. Iran je u Venecueli izgradio i veliku fabriku cementa.
Poizvodnja gipsa
Prema Američkom geološkom institutu (USGS), Iran je u grupi od 86 zemalja u 2011. godini bio drugi proizvođač gipsa na svijetu. Sa 47 miliona tona Kina je u 2011. godini bila najveći proizvođač gipsa na svijetu, a slijede je Iran sa 13 miliona i Španija sa 11,5 miliona tona.
Automobilska industrija
Automobilska industrija u Iranu poslije revolucije je imala zapažen rast. Godine 1994. proizvodilo se manje od 100.000, a 2007. čak milion automobila. Osim u Iranu, veliki proizvođači automobila, kao što su “Iran Hodro“, “Pars Hodro” i “Saipa“, svoje proizvode prodaju i u inostranstvu, čime je Iran postao regionalni lider u automobilskoj industriji.
Od 2001. godine u Iranu postoji 13 državnih i privatnih proizvođača automobila među kojima su najveći “Iran Hodro” i “Saipa” čiji udio u domaćoj proizvodnji iznosi 96%. “Iran Hodrov” model “Pejkan”bio je iranski nacionalni automobil sve do 2005. godine, kada ga je zamijenio model “Samand“. Ostali iranski modeli su “Runna“, koja je izašla na tržište 2011. godine, odnosno luksuzni automobil “Dena” koja na tržištu treba da se pojavi 2012. godine. Ostali iranski proizvođači automobila su “Grupa Bahman“, “Kerman Motori“, “Kiš Hodro“, “Raniran” i “Šahab Hodro“, čiji ukupan udio u proizvodnji iznosi 3,7 odsto. Navedeni proizvođači automobila tržištu nude razne vrste motornih vozila, uključujući motocikle, putničke automobile, furgone, kombije, kamione i razna teretna vozila, autobuse, kao i brojna druga specijalna vozila.
Prema izvještaju Međunarodne organizacija motornih vozila, u Iranu je 2009. godine proizvedeno 1,395 miliona vozila, što je zemlju smjestilo na 12. mjesto u svijetu u proizvodnji, odnosno 5. mjesto po rastu proizvodnje. Iran se 2009. godine nalazio među sedam zemalja koje su zabilježile rast proizvodnje sa povećanjem od 9,5 odsto u odnosu na prethodnu godinu. Godine 2008. Iran je zabilježio porast proizvodnje od 5,4 odsto. Sedam zemalja koje su zabilježile rast proizvodnje su Kina (48%), Tajvan (27%), Rumunija (21%), Indija (13%), Iran (9,5%), Slovenija (7,5%) i Češka (3%).
Godine 2009. Iran se nalazio na petom mestu u svijetu po rastu proizvodnje motornih vozila – iza Kine, Tajvana, Rumunije i Indije. Godine 2010. Iran je bio 13. najveći proizvođač motornih vozila, odnosno 11. najveći proizvođač automobila u svijetu, sa ukupno 11 miliona vozila. Iste godine proizvedeno je 1.599.454 motornih vozila, od čega 1.367.014 automobila, odnosno 232.440 komercijalnih vozila. Iranski automobili, poput “Samanda“, izvoze se u dvadesetak država svijeta, među kojima su i evropske zemlje – Rusija, Bjelorusija, Bosna i Hercegovina i Švajcarska.
Iranska automobilska industrija je druga najaktivnija industrijska grana u zemlji, poslije naftne i gasne industrije. Danas je Iran 12. po veličini proizvođač automobila u svijetu i prvi na Bliskom istoku, sa ukupnom proizvodnjom od 1.395.421 automobila, uključujući i 35.901 teretno vozilo. Godine 2009. Iran se nalazio na petom mestu po rastu proizvodnje automobila, iza Kine, Tajvana, Rumunije i Indije.
Od 2001, bilo je 13 javnih i privatnih proizvođača automobila u Iranu, od kojih dva – Iran Khodro i Saipa – čine 94% ukupne domaće proizvodnje. Iran Khodro proizvodi najčešći automobilski brend u zemlji – Peykan – koji je 2005 zamijenjen modelom Samand. Iran Khodro je 2001. godine i dalje bio najveći proizvođač sa učešćem na tržištu u iznosu od 61% , dok je iste godine Saipa doprinosila tržištu sa 33% od ukupne proizvodnje automobila u Iranu. Drugi proizvođači automobila, kao što Bahman grupacija, Kerman Motors, Kiš Khodro, Raniran, Traktorsazi, Shahab Khodro, i ostali, zajedno su proizveli samo 6% automobila na tržištu. Ovi proizvođači proizvode široku paletu automobila, uključujući i motocikle, putničke automobile kao što je Tiba kompanije Saipa, kombije, kamionete, kamione srednje veličine, teške kamione, minibuseve, putničke autobuse i ostala teška vozila koja se koriste za komercijalne i privatne aktivnosti u zemlji.
Godine 2010. Iran se nalazio na 12. mestu na rang listi najvećih proizvođača automobila u svetu, sa flotom od ukupno 11,5 miliona vozila.
Automobilska industrija je 2005. godine premašila cifru od 1 milion automobila godišnje, dok je prihod od izvoza automobila premašio 1 milijardu dolara 2009. godine.
Zanimljivo je da je osim velikog broja automobila na iranskim putevima prisutno i preko 7 miliona motocikala, pri čemu svakog dana 1.500 motocikla dobije registarsku tablicu. Procjene su da su moticikli uzročnik skoro 30% aerozagađenja u Teheranu.
Vazduhoplovna industrija
Iranska organizacija vazduhoplovne industrije (IAIO) osnovana je 1966. godine u cilju planiranja, kontrole i upravljanja vojnom vazduhoplovnom industrijom u Iranu. Trenutno je IAIO odgovoran za upravljanje nad pet vazduhoplovnih organizacija: SAHA (Iranska avio-industrija), HESA (Iranska avioindustrijska kompanija), PANHA (Iranska kompanija za održavanje i servis helikoptera), QODS (Iranski vazduhoplovni istraživački centar “Qods“), Kompanija “Shahid Basir“. Ovih pet organizacija imaju različite i komplementarne uloge u iranskoj odbrambenoj industriji i iranskoj civilnoj avijaciji, a napredovale su od odjeljenja za popravku i održavanje do postrojenja velikih kapaciteta sa po nekoliko hiljada zaposlenih, izuzev kompanije “Qods” koja je ostala relativno mala.
Iranska kompanija za održavanje i servis helikoptera (PANHA), osnovana je 1969. godine, Iranska avio-industrija (SAHA) 1970. godine, a Iranska avioindustrijska kompanija (HESA) 1974. godine. Dva druga važna preduzeća, Organizacija Iranske vazduhoplovne industrije oružanih snaga, i Iranski vazduhoplovni istraživački centar “Qods” osnovani su početkom 1980-ih.
Iranska organizacija vazduhoplovne industrije (IAIO) djeluje kao kreator politike i koordinator za promovisanje i razvoj domaće iranske vazduhoplovne industrije, pružanjem pomoći iranskoj avio-industriji u vidu obezbjeđivanja neophodnih tehnologija, znanja i dijelova. Do septembra 2004. godine, iranska avio-industrija je proizvodila više od 1.600 aviona, 2.182 avio-motora, 1.751 helikopterskih motora, 149 industrijskih mlaznih motora, pored održavanja i servisa više od 11 modela aviona i 18 modela vojnih, komercijalnih i industrijskih avionskih motora.
Iranska vazduhoplovna industrija čini krupne korake ka unapređenju i razvoju, što dokazuje inauguracijski let borbenih aviona Azarakhsh i Saekeh domaće proizvodnje, kao i masovna proizvodnja i lansiranje domaćih helikoptera, turbomotora i putnikčkih aviona. Iran je takođe prva zemlja Bliskog istoka koja je samostalno proizvela Boeing 737-800 simulator.
Vojna industrija
Iranska vojna industrija doživjela je procvat u posljednjih 25 godina, i sada proizvodi razne vrste oružja i opreme.
Nakon Islamske revolucije međunarodne ekonomske sankcije i embargo na oružje koji su predvodile SAD, u kombinaciji sa visokom potražnjom za vojnom opremom, prinudili su Iran da se osloni na domaću industriju za popravku vojne opreme i proizvodnju rezervnih dijelova. Korpusu Islamske revolucionarne garde dato je u nadležnost ponovno organizovanje domaće vojne industrije. Pod njihovom komandom iranska vojna industrije doživjela je dramatičnu ekspanziju, dok je Ministarstvo odbrane obezbjeđivalo značajan kapital za raketnu industriju, te je Iran uskoro imao sopstveni arsenal projektila domaće proizvodnje.
Od 1992. godine, Iran takođe proizvodi i sopstvene tenkove, oklopne transportere, rakete, podmornice i borbene avione.
Godine 2007, nakon ubrzanog razvoja nuklearnog programa u Iranu, Savjet bezbjednosti Ujedinjenih nacija donio je niz nepravednih sankcija Iranu, između ostalog i o zabrani izvoza bilo koje vrste naoružanja iako je iranski nuklearni program namijenjen isključivo u mirnodopske svrhe, odnosno za proizvodnju energije.
U cilju jačanja svojih političko-odbrambenih kapaciteta, Islamska Republika Iran započela je opsežne naučne eksperimente i ostvarila značajna tehnološka otkrića. U tu svrhu je angažovan veliki broj mladih stručnjaka. Prije pobjede Islamske revolucije, pahlavijski kraljevski režim je u pogledu vojne moći bio u potpunosti zavisan od zapadnih sila, posebno Sjedinjenih Američkih Država. Ta zavisnost dovela je do toga da zemlja plaća veoma visoku cenu kako bi svojim oružanim snagama obezbijedila odgovarajuće naoružanje i vojno-tehnička sredstva. U Iranu, osim toga, nije postojao vojno-industrijski kompleks za proizvodnju strateškog naoružanja za potrebe odbrane zemlje.
Materijalno-tehnička sredstva koja su se za potrebe vojnih snaga proizvodila u Iranu prije Islamske revolucije, bila su nedovoljna i krajnje simbolična. U manjim količinama se proizvodilo automatsko oružje, poput puške tipa G-3 i municije, a u proizvodnim kompleksima, koji su bili u rukama stranih imperijalista, iranski stručnjaci imali su krajnje perifernu ulogu.
Potpuni preokret u vojnoj i odbrambenoj oblasti najavljen je pobjedom Islamske revolucije. Taj preokret bio je oličen u sloganu NEZAVISNOST, kao jednom od ključnih principa revolucije.
Danas Islamska Republika Iran u svom vojnom arsenalu posjeduje različite balističke projektile većeg dometa, sisteme za praćenje kretanja, elektronsko naoružanje i opremu i sredstva neophodna pomorskim i vazdušnim snagama. Iranski protivvazdušni potencijali omogućavaju zemlji da se odbrani od eventualnih raketnih napada neprijatelja. Kompletno naoružanje i vojna tehnika koji danas stoje na raspolaganju odbrambenim snagama Islamske Republike djelo su iranskih inženjera, stručnjaka i istraživača.
Balistički projektili
U sastavu iranskog vojnog arsenala nalazi se širok spektar naoružanja koje se koristi u protivvazdušnoj odbrani i kopnenim operacijama, kao što su bestrzajni bacači raketa, projektili srednjeg dometa, strateški projektili tipa zemlja-zemlja i laserski vođeni projektili.
Najvažniji iranski projektili su “Šahab-2” i “Fatih-110“. “Šahab-2” je balistička raketa srednjeg dometa, a “Fatih-110” je raketa tipa zemlja-zemlja sa laserskim navođenjem.
Među ostalim projektilima odbrambenih snaga Islamske Republike Iran su i raketa zemlja-vazduh “Šahin” – koja je u stanju da nadzvučnom brzinom prati i djeluje protiv neprijateljskih borbenih, strateških i drugih vrsta aviona i helikoptera; projektil “Šahab-Sakib“, tipa zemlja-vazduh, koji u sebi sadrži sistem za detekciju, navođenje i praćenje sa izuzetno malim stepenom greške; projektili “Sakib-1” i “Sakib-2“, koji se lansiraju sa ramena ili pokretnog postolja, kao i projektil “Misak“, koji može da se lansira sa bilo kakve površine i u bilo kakvim uslovima.
Protivtenkovski projektil “Tufan” ima domet od 3.850 metara, sa prodorom od 76 centimetara kroz oklop oklopnih vozila. Opremljen je infracrvenim zracima pa djeluje i u noćnim uslovima, a može se ispaliti i iz helikoptera.
“Sedžil-2” je moderni projektil tipa zemlja-zemlja. Lansiranje ovog projektila natjeralo je mnoge strane vojne stručnjake da odaju priznanje iranskoj raketnoj industriji.
Vazdušne snage
Stalne strane prijetnje i zavjere u periodu nakon pobjede Islamske revolucije primorale su Iran da, oslanjajući se na vlastite kapacitete i trud domaćih stručnjaka i naučnika, razvije sopstvene vazdušne snage. Nakon što su priveli kraju eksperimentalna istraživanja i konstruisali prototipe pojedinih oruđa i oružja, iranski stručnjaci su uspjeli da proizvedu nekoliko borbenih aviona, uređaje za protivvazdušnu odbranu, strateške dalekometne projektile, više vrsta helikoptera i različite projektile.
Impozantna dostignuća iranskih stručnjaka u oblasti vazduhoplovstva i ratne avijacije ogledaju se u konstruisanju i proizvodnji nekoliko vrsta borbenih aviona, kao što su “Saeke“, “Azarahš” i “Šafak“. Tu svakako spadaju i savremeni radari sa dometom od više hiljada kilometara i različite vrste protivvazdušnog naoružanja.
Jedno od najvećih dostignuća iranske vojne industrije je projektovanje i proizvodnja borbenog aviona tipa “Saeqe“. Borbeni avion tipa “Šafak“, konstruisan na Univerzitetu “San’at-e Šarif“, opremljen je savremenom RD-33 tehnologijom. Tijelo, oklop aviona i ulazi za vazduh na motorima su projektovani i izrađeni tako da su gotovo neuhvatljivi za radare velikog broja zemalja. Avion “Šafak” opremljen je različitim projektilima vazduh-vazduh, vazduh-zemlja i laserski navođenim projektilima.
Savremena bespilotna letjelica “Muhadžir” namijenjena je za različite operaciju u vazduhu, kao što je kontrola vazdušnog prostora, pretraga terena, lociranje ciljeva, izviđanje i kontrola graničnog prostora u suzbijanju krijumčarenja narkotika, kontrola gradskog saobraćaja i fotografisanje za potrebe topografskih zavoda prilikom izrade geografskih karata.
Bespilotna letjelica tipa “Ababil“, sa dometom od 700 kilometara, namijenjena je za operacije u dijelovima ratišta gdje nema fizičkog prisustva neprijateljskih snaga. U stanju je da poveća visinu letenja bez promjene brzine leta i da se sa ugašenim motorima i bez promene visine premješta sa jedne lokaciju na drugu.
I u domenu proizvodnje helikoptera Iran je ostvario veoma zapažene rezultate. Prije pobjede Islamske revolucije, u Iranu nije bilo nikakvih aktivnosti u domenu proizvodnje ili čak projektovanja dijelova za helikoptera. Danas inženjerska kompanija “Pahna” proizvodi kompletne helikoptere “Šabaviz” i nekoliko vrsta helikoptera “Šahed“.
Centar za industrijska istraživanja vazdušnih snaga Islamske Republike Iran je 1999. godine proizveo prvi domaći helikopter tipa “Šahed“. Helikopter se može koristiti u sastavu kopnenih, vazdušnih i pomorskih snaga i smatra se najsavremenijim u svojoj klasi. Nakon mnogobrojnih ispitivanja i testiranja, otpočela je masovna proizvodnja ovog helikoptera. Helikopter je u potpunosti aerodinamičan i posjeduje velike manevarske mogućnosti. “Šahed 278” ima veliku upotrebu u Oružanim snagama IR Iran, jer je u stanju da nosi različite protivoklopne projektile i projektile za gađanje ciljeva na vodenim površinama, kao i različite vrste mitraljeza.
Takođe, iranski stručnjaci i inženjeri su projektovati borbeni bespilotni helikopter “Šahin“, koji ima mogućnost da obavlja specijalne operacije, kao što je kontrola gradskog saobraćaja, prebacivanje opreme na nepristupačne i udaljene terene i za potrebe očuvanja životne sredine. “Šahin” je vrsta bespilotnog helikoptera malih dimenzija, sa brzinom od oko 110 kilometara na sat.
Svoju stručnost inženjeri odbrambene industrije Oružanih snaga IR Iran pokazali su i u projektovanju i proizvodnji različitih vrsta civilnih i vojnih helikoptera. Zajedno sa stručnjacima Iranske revolucionarne garde, oni su sposobni da izvrše sve popravke i generalni remont domaćih i inostranih helikoptera u sastavu iranske armije.
Tenkovi i oklopna vozila
Jedno od većih dostignuća iranske vojne industrije je proizvodnja savremenih tenkova i oklopnih transportera, među kojima se ističe više verzija tenka tipa “Zulfikar” i oklopni transporter “Borag“, za dejstvo na kopnu i vodenim površinama. Sa zadovoljavajućom čvrstinom oklopa, dobrom pokretljivošću, izvanrednim manevarskim karakteristikama i mogućnošću upotrebe projektila tipa ŠMH, “Borag” se ističe među oklopnjacima iste kategorije.
Mehanizovana pokretna jedinice za deminiranje, “Toftan“, ima dejstvo na dubini od 2,5 metra, a njome se može upravljati daljinskim upravljačem. U novije proizvode iranske odbrambene industrije spada i više različitih tipova taktičkih vozila sa dvoosovinskom vučom.
Nacionalno lično oružje “Hejbar” spada u red najlakših i najmodernijih naoružanja ličnog tipa u svijetu.
Protivvazdušna odbrana
Iranski vojni stručnjaci su projektovali 35-milimetarske protivvazdušne topove, sisteme za identifikaciju i kontrolu vatre bez pritiska i razne vrste elektronske opreme, koja se koristi u vazdušnim, kopnenim i pomorskim snagama. Nedavno je u masovnu proizvodnju stavljen vučni automatski top “Sair“, kalibra 100 milimetara, dometa 18 kilometara, namijenjen za dejstva po ciljevima u vazduhu. Top je pametan, što znači da je u stanju da bez učešća posade prati i gađa ciljeve u vazduhu. Bestrzajni top kalibra 155 milimetara karakterističan je po lakom manevrisanju i dobroj kamuflaži. Proizvodnjom ovog topa Iran se priključio grupi od šest zemalja proizvođača takvog oružja.
Elektronska oprema
Zapaženi rezultati ostvareni su i u razvoju elektronske opreme, kojom su zadovoljene potrebe oružanih snaga za sistemom bežičnih veza sa stalnim i brzim promjenama frekvencija, optičkim instrumentima i složenim sistemima sa optičkim pomagalima, sistemima za osluškivanje pod vodom, podvodnim telefonima i sonarima. Iranski stručnjaci su za potrebe vazdušnih snaga razvili mikroelektronsku opremu, poput radarskog sistema BMD-3, koji je u stanju da registruje i locira neprijateljske projektile.
Pomorske snage
Među dostignućima iranske vojne industrije u oblasti pomorskih snaga je proizvodnja brzih čamaca, plovećih raketnih lansera i podvodnih plovećih objekata. Tu su i različite vrste mitraljeza i modernih projektila tipa voda-voda, voda-vazduh i voda-kopno. Proizvodnjom podmornice tipa “Gadir” i raketnih lansera i projektila tipa “Derafš” i “Kelat“, značajno je ojačana pozicija pomorskih snaga Irana u odbrani teritorijalnih voda pred eventualnim neprijateljskim napadima i provokacijama.
Iranski stručnjaci i članovi stručnog tima odbrambene industrije su projektovali i proizveli sofisticiranu istraživačku podmornicu sposobnu da izbjegava neprijateljske radare. Ova robotizovana podmornica je u stanju da istovremeno bude na vezi sa svojim matičnim nosačima i obavlja snimanje ili fotografisanje okruženja.
Informatičko-elektronska industrija
Domaće potrošačko tržište elektronike u Iranu, koje podrazumijeva računarske sisteme, mobilne telefone i video, audio i igračke proizvode, 2008. godine je bilo procijenjeno na 7,3 milijarde dolara, a 2010. godine na 8,2 milijarde dolara. Od toga računarski hardver na tržištu učestvuje sa 47, audio i video tehnika sa 28%, a mobilni telefoni sa 25% (sa sve izraženijim potrebama za PDA uređajima, pametnim telefonima i 3G mobilnim telefonima). Business Monitor International predviđa da će do 2013. godine potražnja za domaćom potrošačkom elektronikom i elektronskim uređajima dostići 10 milijardi dolara.
Farmaceutska industrija
Farmaceutska industrija u Iranu je u svom modernom obliku nastala 1920.godine, kada je osnovan zavod Paster. Iran ima razvijenu sposobnost proizvodnje farmaceutskih proizvoda, međutim zemlja se i dalje oslanja na uvoz sirovina i mnogih specijalizovanih lijekova i supstanci. Standarde u pogledu farmaceutskih proizvoda u Iranu, utvrđuje i oblikuje Savjet farmakopeje.
Zadatak iranskog Ministarstva zdravlja i medicinskog obrazovanja (MOHME) jeste da omogući pristup dovoljnim količinama bezbjednih, efikasnih i kvalitetnih lijekova dostupnih čitavoj populaciji Irana. Nakon Islamske revolucije 1979. godine, Iran je usvojio sveobuhvatnu generičku Nacionalnu farmakološku politiku, čiji je jedan od glavnih ciljeva domaća proizvodnja osnovnih lijekova i vakcina. Iran je od tada proizveo širok spektar farmakoliških preparata za liječenje dijabetesa, infekcija i depresije. Islamska Republika Iran je prva zemlja Srednjeg istoka koji ima stručne i naučne mogućnosti za izvoz vakcina u razne zemlje svijeta.
Tekstilna industrija
Tekstilne fabrike, koje prerađuju domaći pamuk i vunu, kao što su Teheran Patou i Iran Termeh i druge, u 2000. godini zapošljavale su oko 400.000 ljudi, a najviše su skoncentrisane u Teheranu, Isfahanu i duž obale Kaspijskog jezera. Iran, sa populacijom od 70 miliona stanovnika, ima potrebu za 1,4 milijardi metara kvadratnih tekstila godišnje. Strane kompanije ilegalno krijumčare stranu tekstilnu robu i odjeću u Iran i to u količinama koje desetkuju potražnju domaćeg tekstila i mnoge radnike ostavljaju bez posla. Stoga je godišnja proizvodnja tekstila ograničena na samo 800 miliona kvadratnih metara.
Iransku tekstilnu industriju sačinjavaju kompanije koje se bave predenjem, tkanjem, pletenjem, bojenjem i štampanjem tekstila, i preradom biljaka koje se dalje koriste za izradu prediva od prirodnih i sintetičkih vlakana od kojih se proizvode raznovrsne tkane i pletene tkanine. Glavni tekstilni predmeti su ćebad, tepisi mašinske izrade, ručno tkani tepisi, serdžade, kao i tkanine za šivenje odjeće i sama odjeća. Najčešće sirovine su pamuk, vuna, juta, svila i kašmir.
Tekstilna industrija uglavnom proizvodi tkanine sastavljene u potpunosti ili djelimično od pamuka, koristeći pamuk domaće proizvodnje. Proizvodnja pamuka povećala se 1975. godine, kada je dostigla 716.000 tona nečešljanog pamuka. Nakon toga, usljed vladinih intervencija i niske cijene koju je država plaćala za pamuk, uslijedio je pad proizvodnje. Godine 1993, cijena pamuka je porasla širom svijeta, podstičući ponovni rast proizvodnje u Iranu. Do 1995. godine, proizvodnja pamuka porasla je na 150.000 tona godišnje, a 1997. proizvodnja je dostigla 598.000 tona, od čega je 35.000 tona izvezeno.
Iako je proizvodnja vune u Iranu obimna, najveći dio se koristi u industriji ručno tkanih tepiha, dok se za proizvodnju vunenih tkanina i tkanina od češljane vune koristi vuna iz uvoza. Iran ima 102 komercijalne predionice vune koje proizvode 24.000 tona vunenog vlakna svake godine, dok se u domaćoj radinosti proizvede približno jednaka količina. Ručno tkani tepisi od vune su, pored pistaća, najvažniji ne-naftni izvozni proizvod Irana. Između 1998. i 1999. godine, Iran je izvezao ručno tkanih tepiha u vrijednosti od 570 miliona dolara. Međutim, u posljednjih nekoliko godina, iranski izvoz ručno tkanih tepiha ugrožen je zbog žestoke konkurencije drugih zemalja.
Iran takođe ima i veliki broj koza kvalitetne dlake, što ga čini jednim od najvećih proizvođača kašmira: od oko 8.000 tona ukupne svjetske proizvodnje Iran učestvuje sa oko 1.500 tona. Donedavno, međutim, Iran nije imao odgovarajuće objekte za preradu kašmira, te je izvozio meku vunu visokog kvaliteta u sirovom obliku.
Iran proizvodi i značajne količine svile, koja se, skoro u cjelosti, koristi u radionicama za tkanje tepiha koje se uglavnom nalaze u i oko grada Qoma, Esfahana, Kashana, i Na’ina. Godine 2000. proizvodnja svile iznosila je 800 tona.
Pored pomenutih materijala, u Iranu se dosta koristi i juta, i to mahom proizvedena u domaćoj radinosti. Godine 1947, godišnje potrebe za ovim materijalom iznosile su 10 miliona kvadratnih metara, od čega je 75 odsto potrebno za proizvodnju vreća za rižu, šećer, brašno i cement, dok se ostatak koristi za baliranje pamuka i pakovanje ostalih proizvoda.
Prehrambena industrija
Iran je tokom 2007. godine izvezao namirnica u vrijednosti od 736 miliona dolara, a u 2010. godini u vrijednosti od 1 milijardu dolara (približno 600.000 tona). Među najznačajnijim izvoznim proizvodima su začini, bezalkoholna pića, mineralna voda, keks, čokolada, konditorski proizvodi, jestivo ulje, mliječni proizvodi, konzervirana hrana i voće, džemovi i želei, makaroni, voćni sokovi i kvasac.
Glavni prehrambeni proizvodi koji se izvoze u Evropu su: koncentrat paradajz pirea, koncentrati voćnog soka, svježe i sušeno voće, jezgrasti plodovi, dok se konzervisana hrana, kompoti, čokolade i slatkiši izvoze u Kavkaz i centralno azijski region.
Zahvaljujući velikim ulaganjima u razvoj prehrambene industrije, povećana je proizvodnja brašna, jestivog ulja, mlijeka, mliječnih proizvoda i bezalkoholnih pića. Ovakvom proizvodnjom zadovoljene su potrebe stanovništva, a kod nekih proizvoda stvoreni su viškovi za izvoz.
Sa proizvodnjom od 6,7 miliona tona šećerne repe i šećerne trske, Iran se nalazi u grupi od 10 najvećih proizvođača šećera u svijetu.
Poljoprivreda
Iran ima površinu od preko 164 miliona hektara, od čega je više od 51 miliona dobro zemljište pogodno za poljoprivrednu proizvodnju. Sa površinom od 9 miliona hektara navodnjenog zemljišta, Iran zauzima šesto mjesto u svijetu. Danas je regulisano više od 40 odsto površinskih voda, i u odnosu na period prije revolucije značajno je povećana površina navodnjenog zemljišta.
Položaj iranskog platoa, koji ima različite klimatske uslove, od hladne, tropske i suptropske klime, pruža izuzetne mogućnosti za proizvodnju mnogih poljoprivrednih kultura, na površini od preko 14 miliona hektara. Najznačajnije poljoprivredni proizvodi su: pšenica, riža i druge žitarice, šećerna repa, voće, pistaći, orasi, mliječni proizvodi, pamuk i vuna, kavijar. Svoje poljoprivredne proizvode Iran izvozi u srednju Aziju, Perzijski zaljev i pojedine afričke zemlje. Sve privredne aktivnosti u zemlji, kao što su razvoj vodoprivrede, energije, transporta, trgovine i bankarstva, podređene su razvoju poljoprivrednog sektora. U seoskim područjima, gdje je poljoprivreda najrazvijenija, izvršena je potpuna elektrifikacija, izgrađeni su lokalni putevi, silosi, sistemi za navodnjavanje, brane i rezervoari za vodu.
Prije Islamske revolucije, zbog pogrešne politike Pahlavi režima, poljoprivreda u zemlji bila je pred stečajem. Mnogi strateški poljoprivredni proizvodi, kao što su pšenica i riža, uvoženi su iz inostranstva, a rastući deficit u hrani doveo je do inflacije cijena važnih životnih namirnica.
Od početka revolucije do danas, poljoprivredna proizvodnja je sa 25 miliona tona dostigla cifru od 107 miliona tona, što znači da je povećana za više od četiri puta, dok je broj stanovnika u istom periodu porastao malo više od dva puta. Iako je poljoprivredna proizvodnja poslije revolucije povećana četiri puta i zemlja je dostigla samodovoljnost u proizvodnji mnogih važnih namirnica, kao što su pšenica, mliječni proizvodi, živinsko meso i jaja, iranska država je postavila plan da u narednih 20 godina postane vodeća regionalna sila u poljoprivredi. Ako se u obzir uzmu postojeći kapaciteti i potencijal, pogodna klima i zemljište, kao i adekvatne investicije u infrastrukturu, taj cilj neće biti neostvariv. Trenutno postoji 49 izvoznih poljoprivrednih artikala, od kojih 12 spada u glavne izvozne artikle zemlje. Prije revolucije, broj izvoznih artikala bio je veoma mali, a potreba za najosnovnijim namirnicama zadovoljavana je uvozom iz inostranstva. Organizacija za hranu i poljoprivredu (FAO) navodi da je 1970. godine čak 30 odsto iranskog stanovništva bilo izloženo gladi i pothranjenosti, što je u proteklim decenijama smanjeno na manje od 4 odsto.
U cilju pospješivanja poljoprivrednog razvoja, Vlada konstantno ulaže napore i donosi posebne mjere, kao što su: osnivanje posebnih fondova iz sredstava državnog budžeta koji nisu iskorišteni; smanjuje bankarske troškove na poljoprivredne zajmove povećavajući kapital Poljoprivredne banke; kompenzira štetu nastalu elementarnim nepogodama; substituiše nabavku sjemenskih roba; određuje nižu cijenu električne energije poljoprivrednim preduzećima; povećava visinu subvencija za poljoprivredne proizvode; vodi računa o stabilnom snabdijevanju tržišta osnovnim poljoprivrednim proizvodima itd.
Godine 2006. površina pod šumama u Iranu procijenjena je na 14 miliona hektara, a površina pašnjaka na 86 miliona hektara. Obradive površine, koje obuhvataju jednogodišnje usjeve, voćnjake, rasadnike i zemlju pod ugarom, iznose oko 18 miliona hektara.
Prije Islamske revolucije poljoprivreda je bila žrtva razvoja uslužnog i industrijskog segmenta, i pretrpjela težak pad i nazadovanje. Na primjer, učešće poljoprivrede u bruto nacionalnom dohotku koji je 1959. godine bio 37,6 % godine 1986. pao je na 8,7% i to u slučaju kada je ovaj procenat u segmentu industrije i usluga značajno porastao. Ovo stanje i ubrzani razvoj gradova uzrokovao je prelazak radne snage sa sela u gradove, što je za posljedicu imalo i preseljenje poljoprivrede u gradove i u druge grane ekonomije, čime je dovršen proces pada poljoprivrede. Nakon Revolucije, došlo je do značajnih transformacija u oblasti poljoprivrede. Ustupanjem neplodne i neobradive zemlje, porastao je procenat obradivih površina, i stvorena je veća politika zaštite ovog segmenta.
Udio poljoprivrede u državnom bruto proizvodu je porastao i 1987. dostigao 18%. Ostvareni ciljevi i politika u segmentu agrikulture uticali su na porast poljoprivrednih proizvoda, prosječni porast dohotka po glavi zaposlenih u poljoprivredi, i nastanak ravnoteže između njihovih i zarada zaposlenih u drugim granama. Proizvodnja pšenice kao glavnog poljoprivrednog proizvoda u periodu 1989-1996 povećana je za oko 50%. Prosjek proizvodnje pšenice sa 4 miliona tona u 1977. popeo se na preko 11 miliona tona. Primjetno je, takođe, i povećanje u drugim poljoprivrednim proizvodima. U ovom periodu su: riža u ljusci (za više od 35%), žitarice (za 25%) i krompir (za 50%), imali porast više od ostalih kultura. U sadašnjem trenutku više od 80% poljoprivrednih dobara proizvodi se u zemlji, a predviđa se da će do 2022. godine poljoprivredni proizvod dostići količinu od 300 miliona tona.
Žitarice
U izvještaju Organizacije za hranu i poljoprivredu navodi se da je 1978. godine proizvodnja žitarica u Iranu bila oko 8.474.000 tona. Godine 2011. ukupna proizvodnja žitarica dostigla je 20 miliona tona.
Statistika govori da je 1978-1979. godine u Iranu proizvedeno 5.600.000 tona pšenice i da je uvezeno više od 1.140.000 tona. U izvještaju ove organizacije navodi se da je proizvodnja pšenice u Iranu u 2001. godini premašila 13,5 miliona tona i da se Iran nalazi na 11. mjestu u svijetu. Najveći proizvođač pšenice u 2010. godini bila je Evropska unija (136 miliona tona), Kina (115) i Indija (80).
I proizvodnja riže, koji se u Iranu smatra važnom žitaricom, u 2011. godini je zabilježila rast od 7 odsto i sa 1,4 miliona tona u 2010. godini porasla na 1,5 miliona tona.
Organizacija za hranu i poljoprivredu je objavila da Iran godišnje proizvodi 3,7 miliona tona ječma, što je nepromijenjeno stanje u odnosu na prethodnu godinu, isto kao i uvoz ove žitarice, koji je ostao nepromijenjen na nivou od 400.000 tona.
Proizvodnja kukuruza u Iranu u 2011. godini zabilježila je značajan porast od 30 procenata. Iran je 2010. godine imao prinos od milion tona kukuruza, što je u 2011. godini povećano za 1,3 odsto. U 2011. godini porasla je proizvodnja ostalih žitarica sa 4,7 miliona na 5 miliona tona.
Voće
Iran je jedan od najvećih svjetskih proizvođača voća. U proizvodnji 19 vrsta voća Iran je rangiran jednocifrenom brojkom. Najzastupljenije grane voćarstva su uzgajanje grožđa, citrusa, jabuka, hurmi i pistaća.
U proizvodnji grožđa Iran je rangiran na 7. mjesto, sa proizvodnjom od skoro 3 miliona tona dok u proizvodnji citrusa zauzima 8. mjesto u svijetu. Prije revolucije Iran je uvozio jabuke iz Libana i Egipta, dok u sadašnjem trenutku ima više od 190.000 tona jabuka za izvoz. Iran je na prvom mjestu u svijetu po površini palminjaka i sa udjelom od 21 odsto, drugi je proizvođač hurmi u svijetu, odmah iza Egipta. Hurme se u Iranu uzgajaju na površini od 250.000 hektara, a godišnje se proizvodi milion tona.
Sa godišnjim prinosom od 225.000 tona, Iran je treća zemlja u svijetu u proizvodnji višnje. Neke iranske sorte višnje, poput crne višnje iz Mašhada, nalaze se u samom vrhu svjetskog kvaliteta. Sa godišnjom proizvodnjom od 670.000 tona, Iran je vodeći svjetski proizvođač nara, koji se u ovoj zemlji uzgaja na površini od 60.000 hektara.
Povrće
Sa površinom od 650.000 hektara obradivog poljoprivrednog zemljišta Iran ostvaruje prinos od četiri miliona tona krompira, čime je postigao samodovoljnost u proizvodnji i snabdijevanju ovom namirnicom. Prema izvještaju indijskog dnevnog lista “Bussines Line“, Iran spada u grupu 10 najvećih proizvođača paradajza u svijetu. Glavni svjetski proizvođači paradajza su Kina, Amerika, Indija, Turska, Italija, Iran, Brazil, Španija, Meksiko i Rusija.
Na početku revolucije maslina se uzgajala u tri, a sada se uzgaja u 26 iranskih pokrajina. U istom periodu proizvodnja maslina je sa 13.000 porasla na 61.000 tona. Od početka revolucije do danas, proizvodnja konzerviranih maslina je sa 3.200 porasla na 32.400 tona, a površina pod maslinama sa 4.500 na 111.000 hektara. Ukupan broj maslinovih stabala je sa 1,1 povećan na 5,21 miliona, a broj fabrika za cijeđenje maslina je sa 6 porastao na 26.
Prema statistici Organizacije za hranu i poljoprivredu Iran je pozicioniran na 16. mjesto u svijetu u proizvodnji jestivih pečuraka. U 2010. godini u svijetu je proizvedeno 2.961.493 tona šampinjona, od čega 28.000 tona u Iranu.
Meso
Prije revolucije, svi mesni i mliječni proizvodi uvoženi su iz inostranstva, a domaće tržište bilo je preplavljeno mesom iz Irske, Australije i Brazila. Trenutno se 90 odsto potreba za crvenim mesom obezbjeđuje iz domaće proizvodnje.
Danas, sa godišnjom proizvodnjom od oko 1,7 miliona tona pilećeg mesa, Iran u potpunosti zadovoljava domaće potrebe za ovom namirnicom koju ima u planu da izvozi, jer, osim što obezbjeđuje živinsko meso za domaće potrebe, Iran je u stanju da obezbijedi potrebe za živinskim mesom nekih dijelova regiona. Na početku revolucije proizvodnja živinskog mesa u zemlji bila je 195.000 tona, sa potrošnjom od 5 do 6 kilograma po glavi stanovnika. Ova cifra je dostigla 1.700.000 tona, a potrošnja je porasla na 23 kilograma po glavi stanovnika i bilježi godišnji rast od 100.000 tona. Trenutno u zemlji postoji 10.500 farmi za uzgoj živine.
Sa proizvodnjom od 750.000 tona jaja, Iran je rangiran na deseto mesto među državama proizvođačima ove prehrambene namirnice. Prije revolucije u zemlji nije postojala proizvodnja zrna za živinu, a proizvodnja živine bila je veoma mala i uglavnom ograničena na domaću proizvodnju u selima. Danas se godišnje proizvode između 2 do 2,5 miliona tona kukuruznog zrnevlja za uzgoj živine. Iran se nalazi na sedmom mestu u proizvodnji živine u svijetu i trećem u regionu.
Mliječni proizvodi
Što se mliječnih proizvoda tiče, ranije je najveći dio domaćih potreba zadovoljavan iz uvoza, pa je tržište bilo puno raznih vrsta danskih i sireva iz drugih zemalja; danas se Iran ubraja u izvoznike ovih proizvoda. Prosječna količina mlijeka i mliječnih proizvoda u Iranu u 2010. godini procjenjuje se na 8 miliona tona.
Pčelarstvo
Klimatska raznovrsnost Irana pruža veoma povoljne uslove za razvoj pčelarstva. Temperaturne razlike u pokrajinama omogućuju uzgoj pčela u svim godišnjim dobima.
Iran posjeduje pet miliona košnica, od čega 91% modernih i 9% tradicionalnih. Sa godišnjom proizvodnjom od 45.000 tona meda, Iran zauzima 7. mjesto u svijetu i 1. mjesto u regionu. Tokom posljednjih deset godina, prosječni godišnji izvoz bio je 2.000 tona meda, najviše u zemlje Perzijskog zaljeva. Pčelarstvo je najzastupljenije u pokrajini Istočni Azerbejdžan, gdje postoji 607.443 kolonija košnica, sa kapacitetom proizvodnje 7.123 tone meda.
Orašasti proizvodi
Iran se nalazi na trećem mjestu u proizvodnji oraha i badema. Takođe, Iran je najveći svjetski proizvođač pistaća, sa 85% svjetske proizvodnje. Ovaj najznačajniji nenaftni izvozni proizvod uzgaja se na površini od 426.000 hektara.
Morski plodovi
Prema informacijama Organizacije za hranu i poljoprivredu, Iran je sa godišnjom proizvodnjom od 692.000 tona različitih morskih plodova zauzeo drugo mjestu u svijetu. Komisija za tunu Indijskog okeana objavila je da je Iran u 2010. godini, među 45 aktivnih zemalja, zauzeo treće mjesto u svijetu, sa više od 1.300 registrovanih ribarskih brodova.
Iran je najveći svjetski proizvođač kavijara, sa izvozom od 50 tona godišnje. Kavijar, koji se dobija iz čuvene kaspijske jesetre, jedan od najcjenjenijih na svijetu.
Cvijeće i ukrasne biljke
U proizvodnji cvijeća i ukrasnih biljaka Iran je rangiran na 12. mjesto, a u izvozu na 107. mjesto u svijetu. Trenutno se cvijeće i ukrasno bilje uzgaja na površini od pet miliona hektara i na više od 8.000 plantaža. Godišnja proizvodnja rezanog cvijeća iznosi 2,3 milijardi komada, saksijskog 36 miliona, drveća i ukrasnog šiblja 155 miliona sadnica, a sezonskih biljaka 897 miliona sadnica. Površina pod staklenicima je 3.040 hektara, a pod plastenicima 2.170 hektara.
Stočarstvo
Prije sto godina jednu trećinu stanovništva zemlje činila su plemena čiji su glavni ekonomski izvori bili stočarstvo. Zbog toga, stočarstvo je oduvijek predstavljalo važnu granu poljoprivrede, i u sadašnjim uslovima iznosi oko 40% njene proizvodnje. Generalno gledano, prije Revolucije opšta nepažnja prema poljoprivredi zahvatila je i granu stočarstva, s tim što su sa povećanjem naftnih prihoda i društvene potrošnje zahtjevi za stočnim produktima kao što su bijelo i crveno meso i mliječni proizvodi, dobijeni na prirodan način, značajno porasli, i upravo zbog toga, bilo je potrebno da se ovaj dio ekonomije usmjeri u adekvatnom smjeru. Međutim, povećanjem uvoza pomenutih proizvoda kao i zbog nedostatka prikladnog poljoprivrednog razvoja i industrijske proizvodnje stočne hrane, nije došlo do željenog razvoja ove grane poljoprivrede. U cilju poboljšanja i razvoja stočarstva početkom 1988. donesene su određene mjere kojima se predviđa:
- regulisanje stočarskog sistema i odgovarajuća organizacija tradicionalnog stočarstva u cilju osnivanja ekonomsko-stočarskih jedinica;
- utemeljenje prikladnog sistema za određivanje cijena produkata i njihova zagarantovana prodaja;
- prepoznavanje genetskih kapaciteta stoke i stvaranje uslova za zdravstvenu zaštitu i vještačku oplodnju stoke, i
- utemeljenje dopunske i prelazne industrije u cilju smanjenja gubitaka.
PRIVREDNI RESURSI
Električna energija
U periodu obnove ekonomije zemlje, završetkom nametnutog rata sa Irakom, i usvajanjem programa za razvoj, desile su se promjene u elektroprivredi zemlje, koje su na osnovu statistike i postojećih informacija predvidjele više ciljeva u planu razvoja, kao što je izgradnja i obnova potencijala i devastiranih elektrana u periodu svete odbrane, proširenje postojećih kapaciteta i osnivanje novih objekata i razvoj elektrana. U posljednjih 20 godina kapacitet elektrana je povećan 3,5 puta, proizvodnja električne energije 5,5 puta, prosjek potrošnje 5,4 puta, a broj korisnika električne energije porastao je 4,2 puta. Osim toga, broj sela koja su dobila električnu energiju povećao se 9 puta.
Vodoprivreda
Godine 1978. samo 45 od 378 gradova imalo je vodu sa mreže gradskog vodovoda, a danas od 712 njih 630 vodu prima iz gradskog vodovoda. Za dvadeset godina, kapacitet snabdijevanja gradova vodom povećan je 3,7 puta, dužina mreže gradskih vodovoda povećana je 3 puta, a broj korisnika pitke vode 22,5 puta. Međunarodna komisija za izgradnju brana navela je Iran kao treću zemlju u svijetu, odmah iza Kine i Japana, po izgradnji brana viših od sto metara.
Nafta
Industrija proizvodnje nafte u Iranu ima historiju dugu sto godina. Nafta obezbeđuje oko 96% cjelokupne primarne energije Irana. Osim toga, prodaja nafte obezbjeđuje glavninu deviznih prihoda, i predstavlja najvažniji izvor kojim se obezbjeđuju razvojni i infrastukturni troškovi. Važnost nafte za iransku ekonomiju najbolje ilustruje podatak da je od pobjede Islamske revolucije pa do kraja 1995. izvozom nafte ostvarena zarada od skoro 250 milijardi dolara.
Danas je Iran sposoban da za domaće potrebe i izvoz dnevno proizvede četiri miliona barela nafte. Najvažnija dostignuća u oblasti naftne industrije jeste obnova rafinerije u Abadanu, otvaranje rafinerija u Araku i Bander Abasu, restauracija naftne organizacije “Perzijski zaljev”, otvaranja fabrike za proizvodnju ulja u Isfahanu, kao i projekti transporta gasa i kopanje naftnih polja u oblasti Kaspijskog mora uz saradnju međunarodnih kompanija.
Prirodni gas
Sa skoro 21 triliona kvadratnih metara nalazišta sa prirodnim gasom Iran posjeduje 15% poznatih svjetskih izvora ovog značajnog energenta, što ga po bogatstvu ovim energentom svrstava na drugo mjesto u svijetu, odmah iza Rusije. Troškovi proizvodnja gasa manji su nego što je to slučaj sa naftom, a sa druge strane, zamjenom gasa naftom zagađenost vazduha će se smanjiti do 70%. Poslije prekida izvoza iranskog gasa u Sovjetski Savez 1978. godine, nakon dugogodišnjih pregovora sa Turskom, 1996. godine između dvije zemlje postignut je dogovor o izgradnji gasovoda, i 1998. je počeo izvoz iranskog gasa u ovu zemlju u količini od dvije milijarde kubnih metara godišnje.
Atomska energija
Korištenje atomske energije nije ograničeno na prosto pretvaranje atomske u električnu energiju, već ima široku upotrebu u medicini i poljoprivredi, i u tom pogledu, atomska tehnologija predstavlja stub tehnološkog razvoja. Sporazum za izgradnju atomske centrale u Bušehru, koji je zaključen prije pobjede Revolucije, neko vrijeme poslije Revolucije je bio obustavljen, a početkom nametnutog rata, takođe, naišao na nove teškoće u izvršenju operativnog dijela projekta, jer je čak nekoliko puta sam objekat bio pod dejstvom neprijateljske avijacije. Po okončanju nametnutog rata, izgradnja atomske centrale Bušehr u mirnodopske svrhe dobila je veliki značaj u iranskoj javnosti.
Iranska Organizacija za atomsku energiju je, osim aktivnosti vezanih za atomske centrale, svoj rad usmjerila ka ostvarenju projekata korištenja atomske energije. U tu svrhu posljednjih nekoliko godina Centar za atomsku energiju u Isfahanu se ozbiljno posvetio projektima kao što su elementarno istraživanje uranijuma, proučavanje mogućnosti mjerenja i koncentracije uranijuma i njegovo skladištenje, kao i stvaranje fabrike za proizvodnju uranijum-oksida.
Komunikacije
Objektivnim osvrtom na funkciju segmenta pošte, telegrafa i telefona u posljednjim godinama, ustanovićemo duboke transformacije na ovom polju. U ovom periodu, osim brzog razvoja unutar zemlje telekomunikacioni sistem Irana je u pravcu međunarodnog telekomunikacionog sistema prešao državne granice. Tokom stalno rastućeg učestvovanja ljudi u dobrima komunikacionih mogućnosti usljed ubrzanog razvoja sfere međunarodne komunikacije, ove promjene su u stranim sredstvima informisanja opisane kao “eksplozija komunikacija u Iranu”:
- broj gradova koji su na početku perioda obnove bili lišeni komunikacionih pogodnosti i u toku izgradnje dobili samostalan telefonski kod iznosi preko 1.200;
- izgradnja međumjesnih automatskih priključaka poslije Islamske revolucije iznosila je 500 kanala, 1994. broj kanala je dostigao cifru od 136.860;
- broj sela bez telefonskih veza koja su u periodu obnove dobila priključke 1996. godine bio je preko 12.000, a 1998. je porastao na 17.400;
- broj telefonskih korisnika 1979. bio je oko 850.000, 1988. godine iznosio je 1,8 miliona, a 1998. taj broj iznosi 7.611.000 pretplatnika;
- 1988. na usluzi je bilo 11.770 javnih uslužnih aparata, a 1996. taj broj se uvećao šest puta.
Osim toga, Služba za telefoniju je uspjela da putem satelita uspostavi vezu između tačaka u zemlji sa kojima drugi oblici komunikacije nisu mogući. Korištenjem osam glavnih satelitskih i 61 pomoćne centrale pokriveno je preko 75 nepristupačnih tačaka u zemlji. Pored toga, do prije pobjede Islamske revolucije i u periodu obnove, na planu izgradnje mreže za prenos informacija i mobilne telefonije nisu preduzeti nikakvi praktični koraci, s tim što je krajem 1995. mreža za prenos informacija “Dita” imala 112.000 priključaka a mobilna telefonija 15.000.
Na planu masovnog komuniciranja najvažniji ostvareni projekat jeste stvaranje sistema za mrežno povezivanje čime su sve institucije i organizacije u zemlji putem kompjutera međusobno povezane, i dostavljaju svoje informacije javnosti. Stvarajući posebne mreže u zemlji i svijetu one imaju pristup svim bankama informacija u i izvan zemlje.
Pošta
Historičari vjeruju da su poštanske usluge iranski pronalazak. Prema Ksenofanu, Kir Veliki je bio prvi koji ih je uveo, što je odigralo važnu ulogu, omogućujući mu da nadzire prostranu iransku imperiju toga doba. Njegova je zamisao bio glasnik na brzim konjima, koji su se zamjenjivali na postajama. Iranski poštanski sistem je bio taj koji je inspirisao slavno Herodotvo tvrđenje: “Ni sneg, ni kiša, ni vrućina, niti mrak noći ne sprečavaju te kurire od brzog izvršavanja njihovog zadatka”.
Moderni poštanski sistem Irana vuče svoje korijene iz sredine XIX vijeka. Godine 1983. ustanovljena je prva poštanska veza između Teherana, Tabriza i Džolfa, između Teherana i Šemirana, kao i između Teherana i Bušehra. Godine 1878. Iran se priključio Univerzalnoj poštanskoj uniji, a 1928. u Iranu je osnovano prvo Ministarstvo pošta.
U vrijeme prvog i drugog programa za razvoj po prvi put je izdata dozvola za osnivanje privatnih preduzeća koja imaju dužnost da izvršavaju dio usluga specifičnih za poštu. Obično su poštanske usluge vršene kao glavne ili sporedne usluge (pisma, pošiljke i depoziti), ili kao posebne usluge (ekspres pošta, slikovna pošta) ili usluge nacionalne pošte.
Vrijednost poštanskog preduzeća je od 16,5 milijarde riala 1988. godine dostigla 192 milijarde riala, što znači da je porasla više od deset puta. U periodu od osam godina izgradnje i obnove zemlje, u poštu je uloženo preko 352 milijarde riala. S druge strane, pošta je uspjela da upotrebom aerodroma i specijalnih aviona vrijeme potrebno za slanje i primanje pošiljki svede na minimum. U istom periodu je porastao broj poštanskih kancelarija na selima; 1978. godine imalo ih je 1.958. a 1995. bilo ih je 7.695.
U razvoju poštanskih jedinica Iran je, u konkurenciji 122 zemlje, rangiran na osmom mjestu. Prema izvještaju Odjeljenja za odnose sa javnošću Ministarstva za komunikacije i informacione tehnologije, Iran zauzima prvo mjesto među 14 zemalja u regionu, a slijede ga Pakistan i Turska, na drugom, odnosno trećem mjestu. Broj poštanskih jedinica u Iranu je šest i po puta veći od prosjeka u regionu i pet puta veći od svjetskog prosjeka. Sa jednom poštanskom jedinicom na više od 4.200 ljudi, Iran se kotira na 28. mjesto u svijetu.
U oblasti poštanskog saobraćaja Iran se 2009. godine našao na 16. mjestu među 81 zemljom, a na drugom mjestu od ukupno 10 zemalja u regionu. Trenutno je poštanski saobraćaj u Iranu jednak polovini svjetskog prosjeka, a nacionalna pošta uspjela je da realizuje tri i po puta veći poštanski saobraćaj od regionalnog prosjeka.
U periodu nakon revolucije u zemlji je uspostavljeno 98 procenata telefonskih linija, odnosno 51.850.000 hiljada fiksnih telefonskih priključaka.
Telekomunikacije
Iran ima nekoliko radio stanica i državnih TV kanala. Komunikacija putem mreže satelitskih telefona omogućava da iranski gradovi budu povezani sa cijelim svijetom. Stotine hiljada listova, glasila i časopisa objavljuje se u Iranu, uključujući i nekoliko dnevnih listova na engleskom, i mnoštvo drugih publikacija koje se štampaju na engleskom jeziku.
Televizija i radio
Godine 1979. u Iranu su bila aktivna samo dva televizijska kanala, a danas državna televizija Islamske Republike Iran posjeduje 14 javnih i 34 regionalna kanala. Kanali “Džame džam” 1, 2 i 3, koji su u sklopu javnog servisa, emituju programe za Irance koji žive u inostranstvu.
U sastavu javnog servisa su kanali na arapskom jeziku – “Al-alam” (informativni) i “Al-Kevser” kao i informativni kanali na engleskom “Pars TV“. Kanali “Sahar” 1 i 2 dnevno emituju 38 sati programa izvan teritorije Irana i to na šest jezika – urdu, engleskom, bosanskom, turskom (azeri), francuskom i kurdskom.
Iranska državna radio-televizija upravlja sa šest radio stanica izvan teritorija Irana, koje emituju programe na 25 jezika. Godine 2009. u Teheranu je počelo je emitovanje digitalnih radio-televizijskih kanala prema standardu DVB-T.
Štampani mediji
Sloboda medija spada u najveća dostignuća Islamske revolucije, a štampani mediji su odigrali veoma bitnu ulogu u njenom trijumfu.
Godine 1978. u Iranu je izlazilo 86 glasila. Ne računajući dnevne novine, kojih je bilo preko 20, broj periodičnih informativnih publikacija je 1992. godine iznosio više od 500. Godine 1994. dolazi do blagog pada (437), a u drugoj polovini 1996. broj štampanih medija se popeo na 743, godine 1997. na 800, a u prvoj polovini 1998. godine na 897 različitih izdanja. Do 1998. godine dozvolu za štampanje dobilo je 1.064 publikacija, od kojih 105 političkog karaktera, 64 ekonomskog, 572 društveno-kulturnog, 278 naučnog, među kojima je i 13 posvećenih ženama i 32 posvećena djeci. Neke iranske publikacije su posljednjih godina postale svjetski priznate, a sadržaji mnogih od njih, specijalizovanih u humanističkim naukama, ne mogu se porediti sa bilo kojim periodom u historiji državne žurnalistike.
Iranski Ustav dozvoljava slobodu medija sve dok se poštuju islamska načela. Svaki izdavač novina ili časopisa mora imati odgovarajuću dozvolu za rad. Ovu dozvolu ne mogu dobiti oni mediji koji su ocijenjeni kao antiislamski.
Štampani mediji u Iranu postoje još od pojave prvih novina, 1835. godine.
SAOBRAĆAJ
Prema statističkim podacima iz 2010. godine, Iran je sa 319 aerodroma zauzimao 24. mjesto u svijetu. Sa željezničkom mrežom dužine 8.442 kilometara, bio je 26. u svijetu, dok je sa 172.927 kilometara puteva bio 28. zemlja u svijetu.
Putevi
Sa svojim izuzetnim geografskim položajem na području Srednjeg istoka i izlaženjem na tzv. “Put svile”, koji preko Sahare vodi do turkmenistanske granice, Iran može da ostvaruje robnu razmjenu kopnenim putem između istoka i zapada Azije i sjevera Srednjeg istoka do središta srednje Azije i Kavkaza. Tranzit roba iz Irana moguć je u najkraćem vremenu. Ova mogućnost predstavlja osnovu za razvoj svih oblasti ekonomskog i društvenog kretanja u sadašnjem trenutku i u budućnosti. Izgradnja slobodnih puteva prema međunarodnim standardima ima veoma važno mjesto.
Iran posjeduje razvijenu saobraćajnu mrežu kojom su svi gradovi povezani sa Teheranom, i obratno.
Željeznica
Velika ulaganja koja su od početka prvog programa ekonomskog razvoja do sada izvršena rezultirala su značajnim razvojem iranske željeznice. Obnova željezničkih linija koje su nastradale za vrijeme iračke agresije i završetak onih koje su u fazi izgradnje, izgradnja željezničke trase Bofak – Bandar Abbas, i porast kapaciteta transporta roba i putnika spada u red vodećih aktivnosti u periodu nakon trijumfa Islamske revolucije u Iranu.
Glavna aktivnost u ovoj oblasti u 1994. bio je završetak radova na izgradnji željezničkog puta Bofak – Bandar Abbas, čime je razmjena putnika i dobara između sjevera i juga zemlje nekoliko puta povećana. Godine 1994. završena je izgradnja željezničkog puta Mashhad-Sarakhs i Teheran – Mashhad, Teheran – Qom, Badrud – Mejbad, željezničkog puta u dva pravca Bandar Imam – Mejandašt, i popravljen 151 km a ponovo izgrađen 78 km željezničke mreže.
Avio transport
S obzirom na dotrajalost vazdušne flote i velike potražnje za vazdušnim transportom, nužnost ubrzanog razvoja državne transportne flote našao se u prioritetima prvog reda u programu razvoja zemlje. Usljed rata, koji je doveo do snažnog pada upotrebe aviona u zemlji, vazdušni saobraćaj putnika unutar zemlje u periodu od 1979-1988, raspolagao je prosjekom rasta od 11,8 % godišnje, a prosjek transporta roba je povećan za oko 10,7%.
Prvim petogodišnjem programom za razvoj obuhvaćeno je popravljanje aerodroma, povećanje kapaciteta vazdušnog prevoza putnika i dobara, poboljšanje usluga slanja i prijema. Ovim planom je, osim izgradnje međunarodnog aerodroma “Imam Homeini” obuhvaćeno renoviranje ostalih aerodroma u zemlji.
Godine 1994. i 1995. kada se bilježi porast kvaliteta aerodroma, u zemlji je bilo 45 aerodroma, 1998. je bilo 53, od čega 18 spremno za prihvat velikih aviona. Kao glavna aktivnost na ovom polju može se navesti otvaranje Centra za obuku 1994. godine, u kome rade inžinjeri elektronike, tehnike i avio-stručnjaci, koji je u stanju je da izvrši popravke preko 80% elektronskih dijelova na postojećim avionima.
Pomorski saobraćaj
Pomorski saobraćaj ima ključnu ulogu u širenju spoljno-trgovačkih veza i pristupu stranim i udaljenim tržištima. U toku nametnutog rata, kada je bila potpuno uništena luka Horamšahr, izvjestan broj drugih luka u Perzijskom zaljevu takođe se našlo na meti neprijateljskih napada, što je uslovilo zatvaranje i prestanak sa radom ili prepolovljavanje radnog kapaciteta, u uslovima kada se međunarodna trgovina nastavila. Uopšteno gledano, od početka islamske vlasti, na osnovu potrebe i državnog interesa potencijal pomorske i trgovačke flote je povećan i s obzirom na oštećenja brodova u ratu broj pomorske flote je sa 42 u 1979. povećan na 70 u 1988. godini.
