Društvo

Dostignuća u oblasti kulture i umjetnosti

Islamska revolucija je prije svega bila inspirisana stanjem kulture u društvu, pa je više od ostalog insistirala na kulturi i njenim elementima.

Knjige i biblioteke

U periodu od 1978 – 1988, osim određenih uspona i padova koji su prije posljedica posebnih uslova u kojima se zemlja nalazila u tom periodu, kao što su rat i njegove posljedice, problemi vezani sa čvrstu valutu i uvoz papira, u opštem procesu primjetan je porast broja naslova štampanih knjiga.

Treba ukazati na činjenicu da je statistika za 1978/79. godinu zbog opšte krize i izdavanja stotina knjiga van kontrole nadležnog organa niža od pravog stanja.

Uzrok značajnog porasta broja naslova i tiraža izdanja u 1988. godini može se objasniti završetkom nametnutog rata, ublažavanjem postojećih sankcija koje su pogađale izdavaštvo i uticajem nove državne politike podsticanja ove oblasti. U zadnjih par godina pokrenuti su ohrabrujući procesi koji imaju za cilj da kod djece i omladine podstaknu ljubav prema knjizi i proučavanju. U tu svrhu održano je nekoliko većih i manjih manifestacija kao što je 11. međunarodni i 24. regionalni sajam knjiga, i svečanost dodjele nagrada najuspješnijim literarnim stvaraocima i izdavačima. Prema statistici iz 1990. godine (prva godina poslije rata), u državi je radilo 513 javnih biblioteka koje su tokom godine imale oko 10.3 miliona posjetilaca. Ova brojka je 1994. godine porasla na 841 biblioteka sa 25.7 miliona čitalaca. Godine 1997. broj biblioteka se popeo na 1179, a sljedeće na 1310 sa ukupnim brojem od 31 miliona čitalaca. U periodu između 1987-1997. udvostručen je broj štampanih knjiga, što je šest puta više u odnosu na 1978. godinu.

Sloboda štampe

Sloboda štampe spada u najveća dostignuća Revolucije. U pobjedi Islamske revolucije štampa je imala značajnu i plodonosnu ulogu.

Ono što se izdvaja kao sjajna tačka Revolucije jeste procvat različitih oblika štampe u Iranu. Godine 1978. štampano je 86 naslova svih izdanja. Ne računajući dnevne novine kojih je bilo preko 20, ovaj broj je 1992. godine iznosio više od 500 publikacija širom zemlje. U 1994. godini bilježi se blagi pad broja publikacija (437), a u drugoj polovini 1996. taj broj se popeo na 743; u 1997. godini brojao je 800 naslova, a u prvoj polovini 1998. popeo se na 897. Osim toga, do 1998. godine dozvolu za štampanje dobilo je 1.064 glasila, od kojih su 105 političkog karaktera, 64 ekonomskog, 572 društveno-kulturnog, 278 naučnog, a među kojima je i 13 koja su posvećena ženi, odnosno 32 djeci. Potrebno je reći da su neke iranske publikacije posljednjih godina postale svetski priznate, a sadržaji mnogih od njih, specijalizovanih u humanističkim naukama, nikako se ne mogu uporediti sa bilo kojim periodom historije državne publicistike.

Djeca i omladina

Islamska Republika Iran spada u red najmlađih država na svijetu, i njen najveći potencijal čine upravo djeca i mladi naraštaji.

Od svih važnijih pokazatelja na polju posebnih kulturnih aktivnosti za djecu i omladinu jesu količina i kvalitet štampanih knjiga za ovu grupu stanovništva. Godine 1973. na jedan milion stanovnika dolazilo je 55 naslova, 1997. taj broj se popeo na 200. Prema podacima zavoda za statistiku broj novih i ponovljenih izdanja za djecu i omladinu 1997. godine iznosio je 2.511. Knjige objavljene u periodu od 1991 – 1998. godine u kategoriji djece i omladine osvojile su 281 domaću i međunarodnu nagradu. Od ostalih kulturnih aktivnosti za djecu i omladinu pomenućemo održavanje sedam festivala knjige i dva druga posvećena drugim publikacijama, kao i učešće u posebnim međunarodnim centrima za djecu i omladinu i razne međunarodne izložbe.

Umjetnost

Govoriti o stanju umjetnosti u Iranu nakon pobjede Revolucije s jedne strane je nezahvalan i težak, a s druge lak zadatak. Lak zbog toga što i običan posmatrač čak i bez dubije analize može da uvidi dugačak put koji je u društvu Irana morala da pređe umjetnost, kao posrednik Islamske revolucije, a težak zbog toga što je vrednovanje umjetničkih djela i njihovog kvaliteta veoma delikatan posao.

Muzička umjetnost je preporođena a periodu utemeljenja i stabilizacije islamske vlasti. Poslije pobjede Revolucije i sve do 1989. zbog ratnih teškoća najzastupljenija je tradicionalna muzika, kada godišnja produkcija audio-kaseta nije prelazila cifru od 20 naslova, i kada je živih izvođenja bilo još manje. Početkom novog perioda, veća pažnja se poklanja osnivanju simfonijskih orkestara, novim i starim izvođačima i propagiranju muzičkog pravca sa više narodne i folklorne muzike i drugih oblika koji su u stanju da zadovolje potrebe mlađih generacija.

Muzički događaji u zemlji koji su privukli pažnju javnosti su održavanje raznih seminara i skupova o muzici, kulturna razmjena između iranskih i muzičkih grupa iz drugih zemalja, osvajanje prvog mesta muzičkog sastava “Aref” na prestižnom muzičkom festivalu u Londonu, otvaranje odsjeka za nacionalnu muziku na međunarodnom filmskom festivalu “Dani Fedžra”, i održavanje susreta duvačkih sastava.

Pozorište

Kao grana umjetnosti koja igra edukativnu dimenziju pozorište je kod poklonika i stručnjaka ove oblasti u periodu poslije Revolucije, a posebno u zadnjim godinama dobilo zapaženo i uticajno mjesto u iranskom društvu.

Lutkarske predstave koje se održavaju svake dvije godine u Iran su dovele poznate umjetnike iz raznih zemalja. To je bila prilika kada su umjetnici ove grane umjetnosti izbliza mogli da se upoznaju sa modernim tokovima lutkarskog pozorišta u svijetu. Osim toga, u više gradova u zemlji otvoreni su umjetnički centri za visoko obrazovanje.

Kinematografija

Do prije pobjede Revolucije u iranskoj kinematografiji vladala je sumorna i žalosna stvarnost.

Filmska umjetnost u Iranu prije pobjede revolucije bila je sredstvo za promicanje poroka u društvu koje se nalazilo u rukama režima. Prvim i drugim planom rekonstrukcije zemlje obuhvaćeni su ne samo istaknuti filmski umjetnici čime je zaštićen njihov materijalni i umjetnički status, već i oni stvaraoci koji su se bavili Islamskom revolucijom i nametnutim ratom. U prvim godinama postojanja Islamske Republike kinematografija nije mogla biti formirana prema zvaničnim standardima i važećim mjerilima. Djela koja su stvorena u tom periodu vukla su korijene iz minulih epoha, i bila su lišena islamsko-revolucionarnog identiteta. Prvi koraci koje bilježi postrevolucionarna kinematografija sa islamskim obilježjima potiču iz 1984. i 1985. godine, kada su proizvedeni filmovi čiji broj, zanemarujući umjetničku vrijednost, 1983. iznosi šest ostvarenja, sljedeće godine osam, odnosno osamnaest u 1985. godini.

Ako uzmemo u obzir statistiku filmske produkcije, shvatićemo da poslije pobjede Islamske revolucije u Iranu 1979. godine, a posebno u periodu rekonstrukcije, iranska kinematografija u pogledu kvaliteta i kvantiteta bilježi značajan porast: od osamnaest ostvarenja u 1979, četrnaest u 1980, i jedanaest u 1981, postepenim rastom u toku dvadeset godina stiglo se do cifre od 75 filmova godišnje. Iranski filmovi su i prije pobjede Revolucije učestvovali na stranim filmskim festivalima treće kategorije, a par njih i na prestižnijim gdje su uspjeli da osvoje i poneku nagradu.

Na početku novih kinematografskih aktivnosti u Islamskoj Republici Iranu, koje su se realizovale održavanjem međunarodnog filmskog festivala “Fadžr”, period iranske kinematografije, koji je povezan sa programom rekonstrukcije i razvoja, imao je značajan nastup i po prvi put na najvećem filmskom festivalu u Kanu. Postepeno su mnogi međunarodni filmski festivali i članice Fif-a počeli sa premijernim prikazivanjem djela poznatih iranskih autora. Što se tiče broja snimljenih filmova, iranska filmska produkcija se 1995. godine našla među deset prvih zemalja u svijetu. Film “Nebeska djeca” Madžida Madžidija ušao je u nominaciju za Oskara 1998. godine.

Nove institucije u oblasti kulture

U periodu obnove i nakon nametnutog rata Islamska Republika Iran dobila je tri značajne kulturne institucije na najvišem nivou. To su Akademija za perzijski jezik i književnost, Akademija nauka i Akademija medicinskih nauka. Time je ovim oblastima stvaralaštva Iranaca priznat rang koji je adekvatan njihovom značenju u iranskom kulturološkom identitetu.

U poslijeratnoj fazi, pet stotina objekata iz oblasti kulture, poput kuća kulture, posebnih centara, kulturnih institucija, biblioteka, galerija slika, književnih udruženja, je osnovano i inaugurisano. Takođe, održavanjem na desetina konferencija, seminara i kulturoloških i umjetničkih izložbi širom zemlje, omogućeno je zadovoljavanje kulturnih potreba širokih narodnih masa.

Procvat nauke i obrazovanja

Zamjenik za obrazovanje Ministarstva nauke, istraživanja i tehnologije, Husein Naderi Maneš, kaže da je naučna produktivnost u Iranu, saglasno istraživanju koje su sprovela dva kanadska istraživača i koje je verifikovano u uglednim međunarodnim časopisima, jedanaest puta veća od svjetskog prosjeka. Samo u toku posljednjih 15 godina naučni rast u Iranu povećan je 14,5 puta. Naučni rast Turske, kao druge zemlje u regionu u naučnoj produktivnosti, je 5,5 puta veći od svjetskog prosjeka. U oblasti novih složenih tehnologija i nuklearnim naukama, Iran je zabilježio rast koji je 100 puta veći od svjetskog prosjeka.

U pregledu kvantitativnog rasta nauke u različitim zemljama svijeta, magazin “Nature” piše da je naučni rast Irana u 2011. godini uvećan za 20 odsto u odnosu na prethodnu godinu i da je taj zapanjujući rast, koji je bio najveći u svijetu, svrstao Iran na 20. mjesto u svijetu po broju naučnih radova. U statističkom izvještaju Instituta za naučne informacije (The Information Sciences Institute) navodi se da je u ovom institutu u 2011. godini registrovano 21.038 iranskih naučnih članaka. Sa udjelom od 1,44 odsto, Iran je dospio na 20. mjesto u svijetu. Turska, koja se smatra naučnim rivalom Irana u regionu, u istoj godini zabilježila je pad u naučnoj produktivnosti i sa 23.916 naučnih članaka i globalnim učešćem od 1,64 odsto rangirana je na 18. mjesto u svijetu.

Iran je u SCOPUS-ovoj bazi podataka rangiran na 17. mjestu. Pozicije iza Islamske Republike Iran na ovoj listi zauzele su zemlje poput Švajcarske (18), Turske (19), Poljske (20), Švedske (21), Belgije (22), Austrije (23), Danske (24) i još desetine drugih zemalja. Ipak, Iran je bolje rangiran u oblasti raznih tehnologija, poput nanotehnologije, gdje je u naučnoj produktivnosti u 2011. godini napredovao za dva mjesta, zauzevši 12. mjesto u svijetu. U oblasti biotehnologije Iran je napredovao sa 28. na 14. mjesto u svijetu. Sa 10.244 naučna članaka, koji su u prvih pet mjeseci 2011. godine indeksirani u Institutu za naučne informacije, Iran je u naučnom rastu rangiran na 21. mjesto u svijetu. Godine 1979. Iran je imao 499 naučnih članaka i bio je rangiran na 110. mjestu u svijetu. Godine 2010. Iran je rangiran na 19. mjesto SCOPUS-ove liste. Iste godine Turska je bila na 18. mjestu. Globalni udio ove dvije zemlje u naučnoj produktivnosti bio je 1,27% (27.780 članaka), odnosno 1,41% (30.809 članaka). Godine 2011. Iran je sa 31.204 članaka (1,46%) pretekao Tursku (29.047 članaka, 1,36%) i tako po prvi put došao na prvo mjesto u regionu po naučnoj produktivnosti.

Godine 2010. Australija, Južna Koreja, Brazil, Holandija, Tajvan, Rusija i Turska bile su bolje pozicionirane od Irana. Zemlje poput Švajcarske, Švedske, Austrije, Danske i desetine drugih razvijenih ili zemalja u razvoju u 2011. godini bile su iza Irana, koji je ovjerio poziciju broj 1 u regionu i 17. mjesto u svijetu.

Obrazovanje

Osnovno javno obrazovanje u Iran je uvedeno nakon što je sastavljen prvi ustav, 1906. godine, a srednje obrazovanje uključeno je 1925. godine. U vrijeme izbijanja Islamske revolucije, 1979. godine, 60% iranske djece u dobi od 7 do 14 godina i njih manje od 50% uzrasta od 14 do 18 godina bilo je upisano u državne škole; ukupna stopa pismenosti kod odrasle populacije iznosila je samo 48%. Nakon 1979. godine država je pitanje obrazovanja stavila u red ključnih prioriteta, donijevši niz programa za opismenjavanje odrasle populacije, izgradnju novih škola i povećanje broja državnih srednjih škola i drugih ustanova višeg obrazovanja. Godine 2006. opšta stopa pismenosti za populaciju stariju od 6 godina dostigla je 84,6%. Stopa pismenosti bila je veća u muškoj nego u ženskoj populaciji za 8,4%; takođe, ova stopa je bila veća u urbanim sredinama nego u ruralnim za 14%.

Državni obrazovni sistem i rastući privatni sistem sastoje se od niže osnovne škole koja traje pet, više osnovne škole sa trajanjem od tri i srednje škole koja traje četiri godine. Obrazovanje je obavezno za djecu između 6 i 11 godina.

Opšte obrazovanje

Poređenje nekih pokazatelja iz 1998. i godine pobjede Revolucije (1979.) dobro ilustruje napredak na polju obrazovanja u zemlji:

• broj učenika u osnovnim i srednjim školama 1978. godine nije prelazio cifru od 8 miliona, dok sada taj broj iznosi oko 18,7 miliona;
• 1979. godine u Iranu je bilo 53.000 škola, sada se taj broj popeo na 110.000;
• broj učionica u zemlji u godini Revolucije bio je 250.000; danas je taj broj veći od 650.000;
• 1978. godine na svaka 32 učenika osnovne i 40 srednje škole postojala je po jedna učionica za izvođenje nastave, 1998. došlo je do porasta broja učionica. Izgradnjom novih škola, svakih 27 osnovaca i 30 srednjoškolaca dobili su po jednu učionicu;
• od ukupnog broja učenika 1978. godine, 38% je bilo ženskog pola, a danas taj broj iznosi 48%;
• u sadašnjem trenutku oko 34.000 osoba sa izuzetnim talentima bave se specijalističkim studijama i proučavanjem u 150 centara i visokoškolskih ustanova, dok je taj broj 1978. bio blizu nuli;
• tiraž školskih udžbenika 1978. bio je 70 miliona, a 1998. oko 180 miliona sa preko 900 naslova;
• 1978. godine 52,5% stanovništva preko šest godina starosti bilo je nepismeno, danas je taj broj više nego prepolovljen, odnosno smanjen na cifru od 20%;
• iranski učenici su 1996. osvojili prvo mjesto u hemiji, a 1997. u matematici, odnosno treće mjesto u fizici na svjetskoj olimpijadi. Godine 1997. oni su osvojili šest zlatnih, devet srebrnih i četiri bronzane medalje na svjetskoj Olimpijadi, s tim što prije pobjede Islamske revolucije u Iranu nisu učestvovali na sličnim takmičenjima;
• 1976. godine samo 35.5 % žena iznad šest godina bilo je pismeno, a sada je taj broj iznad 58%;
• 1978. samo 11% radnika u Ministarstvu za obrazovanje i prosvetu imalo je fakultetske i više diplome i viša zvanja, a sada je taj broj dostigao 22%;
• 1978. oko 70% učitelja i predavača imalo je srednjoškolske i niže diplome, trenutno je taj broj manji od 35%;
• broj obrazovno-kulturnih centara 978. godine bio je nula, a danas iznosi 900;
• trenutno u ministarstvu za obrazovanje 47% zaposlenih čine žene.

Univerziteti

Prije pobjede Islamske revolucije državne univerzitete pohađalo je oko 150.000 studenata, dok danas, 33 godine nakon pobjede revolucije, taj broj iznosi oko 3 miliona i 850 hiljada. Prije revolucije u zemlji je postojalo 15 univerziteta; danas je, u državnom ili privatnom sektoru, aktivno 507 univerziteta, fakulteta, srednjih škola, visokoobrazovnih centara, instituta i istraživačkih centara. Neki od univerziteta imaju i svoje brojne ispostave i ogranke: Univerzitet za opšte i primijenjene nauke (533), Islamski Azad Univerzitet (421) i Univerzitet Pajam-e nur (993). Od 223 visoko-obrazovne institucije, koliko ih je bilo u zemlji prije revolucije, njihov broj se nakon 33 godine popeo na više od dvije i po hiljade. Početkom revolucije, na doktorskim studijama bilo je 1000 studenata, a sada ih je više od 120 hiljada. Trenutno je na univerzitetima zaposleno više od 100.000 profesora.

U Iranu postoji više od 30 državnih besplatnih univerziteta kao i druge brojne institucije višeg obrazovanja. Tu spadaju medicinski univerziteti i specijalizovane akademije koje obezbjeđuju nastavu za obrazovanje nastavnog osoblja, poljoprivredu i druge smjerove. Teheran je centar akademskog života sa preko 15 univerziteta i brojnim srednjim školama i institutima. Ostali važniji univerziteti nalaze se u Hamadanu, Isfahanu i Širazu. Pored državnog obrazovnog sistema, u Iranu postoji i privatni vid visokog obrazovanja sastavljen od teoloških fakulteta, Islamskog Azad Univerziteta, Univerziteta Pajam-e nur i Univerziteta za primijenjenu nauku i tehnologiju koji od svog osnivanja, krajem ’80-ih godina 20.vijeka, ima ogranke u mnogim gradovima.

Šezdeset procenata visokoškolaca u Iranu čine studentkinje. Prema zvaničnoj statistici, studentkinje čine 58,7% od ukupnog broja studenata koji studiraju na državnim univerzitetima, i 42,3% na privatnim.

Privatni Islamski Azad Univerzitet osnovan je 1982. godine u Teheranu. Sa 1,5 miliona upisanih studenata treći je po veličini univerzitet na svijetu i ima preko 400 ogranaka širom Irana, ali i u drugim zemljama – Ujedinjenim Arapskim Emiratima, Velikoj Britaniji, Tanzaniji, Libanu i Jermeniji, sa planom da se u bliskoj budućnosti proširi i otvori više univerzitetskih naselja u Maleziji, Kanadi, Afganistanu i Tadžikistanu. Danas ovom univerzitetu stoje na raspolaganju kapaciteti koji sa aspekta statistike djeluju više nego impozantno: 1,5 milion studenata, 60.000 profesora i predavača, 20 miliona m² istraživačkog i obrazovnog prostora, preko 400 univerzitetskih jedinica u različitim gradovima, 600 povezanih škola, 12 bolnica u vlasništvu, hiljade poljoprivrednih dobara, laboratorija, biblioteka i radionica. Prema podacima sajta SCOPUS, Islamski Azad Univerzitet je, po produkciji naučnih članaka, među svjetskim univerzitetima u 2007. godini bio na trećem, 2008. na dugom, a 2009. godine na prvom mjestu u svijetu.

Naučne studentske olimpijade

Iran se nalazi među prvih 10 zemalja u svijetu po osvajanju medalja na naučnim studentskim olimpijadama.

Iranski olimpijski tim broji 4000 ljudi i do sada je na raznim takmičenjima osvojio 420 medalja. Islamski Iran je u ovoj disciplini nadmašio mnoge ugledne zemlje i u ukupnom plasmanu napredovao za šest mjesta, čime je zauzeo poziciju među deset najuspješnijih zemalja svijeta u matematičkoj olimpijadi. Iranski studenti su dva puta (1995. i 1996. godine) osvajali prvo mjesto na svijetu u olimpijadi iz hemije; 1998. godine osvojili su prvo mjesto na olimpijadi iz matematike, kao i drugo mjesto na svijetu na olimpijadi iz fizike, 1999. godine, i drugo mjesto na svijetu na olimpijadi iz hemije, 2001. godine.

Organizacija za opismenjavanje

Organizacija za opismenjavanje pri Ministarstvu obrazovanja ima za cilj da omogući opismenjavanje i upoznavanje sa islamskom kulturom svim nepismenim odraslim osobama.

Zdravstvena njega

Nakon trijumfa Islamske revolucije briga o zdravlju stanovništva i zdravstvene teme kao što su liječenje i očuvanje zdravlja, postale su jedno od važnijih pitanja i u tom pravcu preduzete su značajne inicijative. I pored toga što su nametnuti rat i razaranja u njemu i pritisak ekonomskih sankcija umanjili finansijska sredstva predviđena za zdravstvo i liječenje u cjelini, rat je takođe bio faktor uvećanja troškova liječenja u zdravstvenim institucijama na zapadu i jugozapadu zemlje. U takvom stanju nastavljeni su napori za organizaciju zdravstva, liječenja i zdravstvene njege.

U cilju što većeg razvoja zdravstvenih i higijenskih potencijala društva, Ministarstvo zdravlja, njege i medicinskog obrazovanja je 1995. i 1996. preduzelo širok spektar aktivnosti. Kao najvažnije izdvaja se otvaranje 1.067 domova zdravlja, 171 gradskih i seoskih ambulanti, 81 centra za ukazivanje zdravstvene pomoći, 25 porodilišta, 200 jedinica za medicinu rada, osposobljavanje oko 2.000 medicinskih sestara, vakcinacija i ishrana 85% djece ispod jedne godine majčinim mlijekom. Godine 1998. broj ambulanti popeo se na 16.000, a broj gradskih i seoskih centara za pružanje medicinske pomoći dostigao je broj od 2.320, odnosno 2.006 jedinica. Godine 1978. na hiljadu, umiralo je 120 djece, a 1998. taj broj je smanjen na 26. Dobrovoljni projekat Iskorenjivanje dječije paralize u cijeloj zemlji uspešno je realizovan uz veliku pomoć snaga dobrovoljaca i radnika Ministarstva za zdravstvo, liječenje i medicinsko obrazovanje, kada je na početku 1994. u dva navrata 9, odnosno 9,2 miliona, i 1995. godine 8,2 odnosno 8,4 miliona djece i 1996. godine 7,6 odnosno 7,8 djece mlađe od pet godina primilo vakcinu protiv ove bolesti.

U periodu obnove, zdravu i pitku vodu dobilo je 91% domaćinstava, što je posebno obradovalo seoska domaćinstva čime su spriječene epidemije i ostale zarazne bolesti. U oblasti liječenja, Ministarstvo za zdravlje, liječenje i medicinsko obrazovanje pripremilo je i izvelo 22 druga projekta, otvorilo je 40 novih bolničkih odjeljenja sa hitnom pomoći, infektivnim, radiološkim i očnim odjeljenjima, laboratorije, 13 stanica za hitnu pomoć, 21 specijalističku polikliniku. U sadašnjem trenutku u zemlji postoji oko 82.000 bolničkih jedinica.

Radna snaga

Pitanje zaposlenosti i stvaranja prilika za otvaranje radnih mjesta, spada u red prioriteta svih vlada, a posebno onih koje imaju oslonac u narodu. U islamskom Iranu, nakon trijumfa Revolucije, pitanje porasta nezaposlenosti stanovništva, posebno omladine, uvijek je pominjano kao veliki društveno-ekonomski problem.

Prema postojećoj statistici, u Iranu je 1993. bilo 13,82 miliona zaposlenih, a prosjek nezaposlenih kretao se u granicama od 11,4% za rad sposobnog stanovništva. Godine 1989. u zemlji je bilo oko 15,3 % za rad sposobnog stanovništva, a u periodu od 1989 – 1993. broj zaposlenih je godišnje rastao 3,8%. Uzrok ovakvog napretka jeste oživljavanje ekonomske aktivnosti u ovom periodu, što je dovelo do otvaranja novih radnih mjesta. Od 60 miliona stanovnika, koliko je imao Iran prema podacima iz zadnjeg popisa, 17,7 miliona je krajem 1995. godine bilo aktivno zaposleno, a od toga 15,8 miliona je bilo u radnom odnosu. Saglasno ovim podacima, nezaposleno je bilo oko 1,9 miliona ljudi, ili 10,8% od onih koji aktivno rade. Gornji podaci pokazuju da se, obzirom na porast stanovništva, prosjek nezaposlenih od 11,4% aktivno zaposlenih iz 1993. godine smanjio na cifru od 10,8%.

Položaj žena

Nakon trijumfa Islamske revolucije u Iranu posvećena je posebna pažnja položaju i stanju žena i otklanjanju nejednakosti na osnovu principa islamskog učenja.

Godine 1977. u Iranu je bilo je 16,4 miliona žena, a poslije dvadeset godina (1997.) taj broj se popeo na približno 29,5 miliona. Prije pobjede Islamske revolucije, u Iranu je bilo pismeno samo 35,5 % žena. Poslije utemeljenja Islamske Republike ovaj broj se godine 1986. popeo na 52%, a 1998. dostigao je cifru od 75%. Porast pismenosti žena u Iranu bio je primjetniji u ruralnim područjima, jer je broj pismenih žena u zemlji 1978. iznosio 17.3%, a u 1998. popeo se na 63%. Godine 1978. i 1988, prema podacima iz opšteg popisa, 17 odnosno 18% žena je studiralo ili pohađalo srednje škole, da bi se taj broj 1996. godine popeo do cijelih 30%.

Tri decenije nakon pobjede Islamske revolucije, u Iranu je u industriji zaposleno 25 odsto žena, učešće žena u poljoprivredi je 29 procenata, a u uslugama 45 odsto. Žene su takođe aktivne i u nevladinom sektoru, u kome je njihovo učešće u posljednjih 10 godina povećano za oko 18 puta. Godine 2010. su dva istaknuta preduzetnika u zemlji bile žene.

Devedeset procenata stanovništva Islamske Republike je pismeno. U ženskoj populaciji, ovaj broj iznosi 80 odsto. Prije pobjede Islamske revolucije, samo 35 odsto Iranki bilo je pismeno. Godine 2006. u Iranu je bilo 34.600.600 žena, što čini 49 odsto od ukupnog broja iranske populacije. Srednja stopa rasta ženske populacije tokom posljednje decenije bila je 1,52, a više od 50 odsto žena bilo je mlađe od 25 godina.

U 2007. godini registrovano je preko 840.000 brakova; prosečna starost žena prilikom sklapanja braka u 2006. godini bila je 23,2 godine. U 2006. godini registrovano je preko 99.800 razvoda; na osam brakova dolazio je jedan razvod.

U ukupnom broju zaposlenih, žene su zastupljene sa 13,6 odsto, što u odnosu na prethodnu deceniju predstavlja porast od 12,3 procenata.Od ukupnog broja staratelja u domaćinstvima, 9,46 odsto su žene, što je 32 odsto više u odnosu na tri prethodne decenije.

Prema statističkim podacima za 2006. godinu, procenat pismenih žena u odnosu na cjelokupnu žensku populaciju iznad šest godina starosti iznosio je 80,34%, što je 46,68% od ukupnog broja pismenih u zemlji i u odnosu na proteklih 30 godina predstavlja povećanje od 126%.

U 2007. godini u prosveti i obrazovanju je radilo 511.522 žena, što predstavlja 51% od ukupnog broja radnika u ovom sektoru i predstavlja povećanje za 285% u odnosu na tri prethodne decenije.

Godine 2006. u Pokretu za opismenjavanje radilo je 41.800 učiteljica, što je 84,72% od ukupnog broja učitelja i za 71,4% više nego u dvije prethodne decenije. Broj žena koje su se opismenile u 2006. godini iznosio je oko 1.150.000, što je 85,65% od ukupnog broja lica koja su stekla pismenost i u odnosu na dvije prethodne decenije je uvećanje za 58,75%.

Na ispitima održanim širom zemlje u 2008. godini učestvovalo je 756.847 djevojaka, što je 63,19% od ukupnog broja kandidata u toj godini i petostruko je uvećan u odnosu na prethodne dvije i po decenije.

Broj studentkinja upisanih na visoke državne obrazovne centre u 2007. godini bio je 285.634, što je 20 puta više nego u tri protekle decenije. Broj diplomiranih studentkinja na visokim državnim obrazovnim centrima u 2006. godini iznosio je 93.686, što je 52,7% ukupnog broja diplomiranih studenata i u odnosu na tri protekle decenije taj broj je uvećan 6,8 puta. Broj prosvjetnih radnica na visokim državnim obrazovnim centrima u 2006. godini iznosio je 16.476, što iznosi 20% od ukupnog prosvetnog kadra na univerzitetima, a u odnosu na tri prethodne decenije taj broj je povećan sedam puta.

Broj žena kandidata u osmom sazivu parlamenta bio je 858, što je 8,16 odsto od ukupnog broja kandidata i u odnosu na ženske kandidate u prvom sazivu parlamenta uvećan je oko sedam puta. U osmom sazivu parlamenta bilo je osam žena, što je 2,76% od ukupnog broja predstavnika, to je duplo veći broj od broja ženskih predstavnika u prvom sazivu. Broj članica u islamskim vijećima u gradovima i selima u trećem sazivu bio je 491,1 što je više za 8,44% u odnosu na prvi saziv. Broj ženskih nevladinih organizacija, koje su do kraja 2007. godine dobile dozvolu za rad, bio je 980, što je 16 puta više u odnosu na prethodnu deceniju. Prema podacima koje je objavilo Ministarstvo za kulturu i islamsku uputu, od 3.420 publikacija objavljenih u tri prethodne decenije, 143 su se bavile pitanjima žene i porodice, što je 4 odsto od ukupnog broja publikacija. Od ukupnog broja publikacija u zemlji, 369, ili 11% objavile su žene. Broj glavnih i odgovornih urednica, koje su u periodu od 2004. do 2007. godine uspjele da dobiju dozvolu za pokretanje publikacija, je 249, što je 10% od ukupnih broja urednika štampanih medija i, tokom posljednje dvije decenije, uvećan je za više od 15 puta. U 2007. godini objavljeno je 407 knjiga koje se bave ženom i porodicom, što je više za 180,7% u odnosu na prethodnu deceniju.

Takođe, broj knjiga koje su objavili ženski autori u 2007. godini je 5.378, što predstavlja 23,24 odsto od ukupnog broja objavljenih knjiga u ovoj godini i u odnosu na proteklu deceniju ovaj broj je petostruko uvećan. Broj ženskih pisaca u 2007. godini bio je 3.643, što je 16,6% od ukupnog broja pisaca u zemlji i petostruko više u odnosu na prethodnu deceniju. Broj žena prevodilaca u 2007. godini bio je 1365, što je 23,7% od ukupnog broja prevodilaca u toj godini i 250% više u odnosu na prethodnu deceniju.

Broj žena učača i hafiza Kur’ana na nivou nacionalnih takmičenja do 2007. godine bio je 40, od kojih je nekoliko njih učestvovalo na međunarodnim takmičenjima u učenju Kur’ana. Broj žena koje su na takmičenjima u učenju Kur’ana bile u žiriju je 15, što je 50% od ukupnog broja članova žirija na ovoj vrsti takmičenja.

Broj odigranih pozorišnih komada na temu žene i porodice je deset, što je za 66,67% više u odnosu na ranije godine. U 2007. godini je odigrano 12 komada čiji su reditelji žene, što iznosi 44,4% od ukupnog broja izvedenih komada u toj godini i više je za 140% u odnosu na prethodne godine. Broj izloženih djela vajarske umjetnosti na temu žene i porodice u 2007. godini bio je 500, što je tri puta više u odnosu na ranije godine. U 2007. godini je održano šest vajarskih izložbi čiji su autori žene, što je 30% od ukupnog broja vajarskih izložbi u toj godini i 20% više u odnosu na prethodne godine. Broj odabranih vajarskih djela na domaćim izložbama u 2007. godini čiji su autori žene bio je 30, što je dva puta više od istih djela muških autora u ovoj godini i za 200% više u odnosu na prethodni period. Ukupan broj žena učlanjenih u instituciju “Kuća filma” do 2007. godine bio je 696, od čega je najveći broj uključen u udruženje glumica, šminkerkih i filmskih kritičarki.

Broj sportistkinja učlanjenih u odbore Organizacije za fizičku kulturu, 2006. godine, iznosio je preko 3.246.000, što je 16 puta više nego u dvije prethodne decenije. Broj ženskih trenera i sportskih sudija 2006. godine bio je 71.650, što je tri puta više nego u prethodnoj deceniji.

Stanje u obrazovanju

Na osnovu popisa iz 1988. i 1998, pored povećanja nivoa pismenosti u društvu povećan je i nivo opšte obrazovanosti u Iranu. Drugim riječima, smanjen je broj žena sa osnovnim obrazovanjem, a uvećan je broj visokoobrazovanih žena.

Stanje u zaposlenosti

Prosjek nezaposlenosti žena kretao se oko 16% u 1978. da bi 1988. dostigao cifru od 65%. Godine 1998. taj broj smanjen je na 13%. Ovaj odnos nije bio isti u svim dijelovima zemlje – na jugu se npr. kretao od približno 6% u 1978. do skoro 29% u 1988. godini. Nametnuti rat, nedostatak industrijskog razvoja i devastirani radni pogoni uticali su na povećanje cifre nezaposlenosti, koja je znatno ublažena, tako da je 1998. iznosila 13%. U ruralnim oblastima zemlje, procenat nezaposlenosti žena kretao se od 22% u 1978. do 21% u 1988. godini. Rat je ostavio manje posljedice na aktivnost seoskog područja, tako da se tamo smanjio procenat nezaposlenosti, i krajem 1998. iznosio je 14%. Na jugu zemlje, žene su više zaposlene u javnim službama, a u seoskim područjima, više su se bavile domaćom radinošću. Godine 1998. bilo je oko 46% žena zaposlenih u službama, 34,5% u industriji, i 17% u poljoprivredi. U sadašnjem trenutku, stanje i položaj žena pokazatelji su rasta od nižih ka stručnijim zanimanjima. Godine 1978. je bilo aktivno oko 15% žena specijalista, a 1998. taj broj se popeo na 28%. Odnos radnika zaposlenih u proizvodnji od približno 53% u 1978, dostigao je broj od 23% 1979. Godine 1998. samo je 4% žena radilo na najprostijim poslovima.